Σάββατο 7 Μαρτίου 2015

Ο ελληνικός κινηματογράφος στις γειτονιές του Πειραιά.


                                                                                   Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.


[Αυτό τον μήνα αποφάσισα να αναρτήσω στο blog μου κάποια άρθρα που είχα γράψει παλαιότερα με διάφορους τίτλους για την σχέση «Πειραιάς και κινηματογράφος», να κάνω δηλαδή ένα γενικό αφιέρωμα στον κινηματογραφικό Πειραιά όπως τον αντιλήφθηκα και κατέγραψα εκείνη την εποχή. Όλες οι φωτογραφίες και τα προγράμματα προέρχονται αποκλειστικά από την συλλογή μου ενώ άφησα τα κείμενα σχεδόν απείραχτα (προσθέτοντας μόνο ό,τι είχα αφήσει απ’ έξω επειδή δεν χώραγε), όπως τα δατύπωσα τότε, για να κρατήσω «εν εγρηγόρσει» τις αναμνήσεις μου]

Προγράμματα κινηματογράφων. Όσο αδιάφορη ήταν για όλους η αγορά τους από την ταξιθέτρια τόσο δυσεύρετα και ανάρπαστα είναι στις μέρες μας. Κινηματογράφος ΚΑΠΙΤΟΛ, μετά από 60 χρόνια ύπαρξης, τώρα στην θέση του βρίσκονται τα πολυκαταστήματα Marks and Spencer.
Μερικές φορές, συνεπαρμένος από το όνειρο, βλέποντας τις γυρισμένες στον Πειραιά σκηνές κάποιων ελληνικών ταινιών του ’40, ’50, ’60 ή και ’70 που ευτυχώς έχουν πέραση και τα κανάλια γεμίζουν μ’ αυτές το πρόγραμμά τους, μου έρχεται η επιθυμία, αν γινόταν να έμπαινα για λίγο στα ασπρόμαυρα καρέ τους, να περπάταγα μαζί με τους ηθοποιούς ξανά στο λιμάνι, στους χωματένιους δρόμους του Προφήτη Ηλία, στα πλακόστρωτα πεζοδρόμια, να αγόραζα ένα περιοδικό της εποχής από το περίπτερο, να στεκόμουν να χαζέψω στις βιτρίνες, τα κτήρια, τα εργοστάσια, να άνοιγα τις μεγάλες αυλόπορτες των λαϊκών σπιτιών να δω τις γλάστρες, τα κλουβιά με τα πουλιά, τη σκάφη, τις απλώστρες, τις νοικοκυρές να σκουπίζουν, τα παιδιά με τη σχολική ποδιά και τη σάκα, τις ξύλινες σκάλες, να έμπαινα στα ισόγεια ή ν’ανέβαινα στα πάνω δωμάτια ν’ αποθαυμάσω την εσωτερική τους διαρρύθμιση, επίπλωση και τον διάκοσμο, κι ύστερα πάλι νά’ βγαινα, να έμενα σκέτος θεατής, δέκτης απλά της γοητείας τους..
 Ένα ρεύμα αγάπης και νοσταλγίας διατρέχει το νευρικό σύστημα σαν, παρακολουθώντας την εξέλιξη του έργου στην μικρή οθόνη ακούμε και βλέπουμε τους δικούς μας πια και τόσο γνώριμους με τα χρόνια πρωταγωνιστές και κομπάρσους, να μιλάνε για τον Πειραιά, να κινούνται στους χώρους του, να πετάνε εύστοχες και κωμικές ατάκες, ν’ αναπαριστούν ζωντανούς τύπους και καταστάσεις της τότε πειραϊκής πραγματικότητας.                                             Μεγάλος είναι ο αριθμός των φιλμ που περιλαμβάνουν σκηνές από τον Πειραιά. Επειδή θα χρειαζόταν πολύς κόπος να αποδελτιώσω όλες τις ελληνικές ταινίες και ικανός τόπος ώστε να περιλάβει τις σκηνές και τους διαλόγους, αναγκαστικά κάνω μια δειγματοληπτική παραπομπή. 
Κινηματογράφος ΚΡΑΝΑΗ στην οδό Παύλου Μελά. Ελληνική ταινία «Ας με κρίνουν οι ένορκοι» του 1969. Το σινεμά λειτούργησε περίπου στα χρόνια 1960 - 1980. Είχα παρακολουθήσει προβολές ταινιών, όπως και στα περισσότερα σινεμά του Πειραιά και των όμορων περιοχών.

* Στο «Έξυπνοι και κορόιδα» (1962) με τους Αυλωνίτη, Ρίζο, Βασιλειάδου κ.ά., κάποιος πνίγεται στο Φάληρο. Μόλις αυτοί που τον έσωσαν διαπιστώνουν ότι είναι εφοριακός (με τέσσερα παιδιά!) τον ξαναρίχνουν στα νερά.. πίσω, διακρίνεται η Καστέλλα, το θέατρο Νέου Φαλήρου, το ξενοδοχείο του Ρούσσου, η παραλία στην παλιά της μορφή.
* «Τα τέσσερα σκαλοπάτια» του σκηνοθέτη Γιώργου Ζερβού (1950/51) δείχνουν από τα ψηλά της Καστέλλας το Νέο Φάληρο, το Πασαλιμάνι, το Τουρκολίμανο: - Σας μιλώ και κοιτάζετε τη θάλασσα; Ρωτάει ο Νίκος Χατζίσκος. - Μα είναι τόσο ωραία η θάλασσα! Απαντά η Ζινέτ Λακάζ.
* Το Μικρολίμανο είναι αγαπημένο πλάνο πολλών σεναρίων. Το απαθανατίζουν για παράδειγμα οι ταινίες «Γάμος αλά Ελληνικά» (1964/65), «2000 ναύτες και ένα κορίτσι», (1960) όπου ο Ρένος (Νίκος Κούρκουλος) με τα ναυτικά βάζει το σάκο στη βάρκα κι ο βαρκάρης κωπηλατεί μέσα στο Μικρολίμανο, «Ο άγνωστος εκείνης της νύχτας», (1972), «Ένας ιππότης με τσαρούχια», (1968, ο Γιαννόπουλος παίζει τάβλι), «Ποιός Θανάσης», (1969, ο Βέγγος και η Φόνσου κάνουν βαρκάδα, βολτάρουν) και τόσες άλλες..
* Το κεντρικό λιμάνι επίσης με τα πλοία που αναχωρούν και τους εργάτες να μεταφέρουν εμπορεύματα χρωματίζουν αρκετά φιλμ όπως το «Τρεις κούκλες κι εγώ» (1960) με την προκυμαία του Αργοσαρωνικού δίπλα στην Ακτή Τζελέπη (διακρίνουμε το πλοίο ΣΑΡΩΝΙΣ, στην ταινία ακούγεται και η ατάκα «Μαζί τα φάγαμε!»), «Ο καπετάν Φάντης Μπαστούνι» (1968/69) με την Αγία Τριάδα, το Ρολόι και τον Τινάνειο, «Δολάριο και όνειρα» (1955/56), με την αναχώρηση του υπερωκεάνιου Βασίλισσα Φρειδερίκη για την Αμερική, την προκυμαία  με πλοία (όπως το Βικτώρια), «Βοήθεια ο Βέγγος» (1967), που ντυμένος αχθοφόρος μεταφέρει και μετά του κλέβουν τη βαλίτσα, «Ο Παπατρέχας» (1966), με το Βέγγο στην Ακτή Τζελέπη έξω από το πλοίο ΚΡΗΤΗ. - Αυτή είναι η θάλασσα με τα ψάρια της και τα βαπόρια της, λέει κάπου καταστρώνοντας σχέδιο δράσης με τον κωδικό ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ..

 
Πρόγραμμα από το Σινέ Καλιφόρνια. Ένα όμορφο συνοικιακό κτήριο που δυστυχώς δεν αγαπά πλέον το κοινό ώστε να το ξαναλειτουργήσει. Ακόμα και η προσπάθεια να διατηρηθεί τα τελευταία χρόνια ως θέατρο απέτυχε.
* Ένας ξένοιαστος παλαβιάρης (1971). Εδώ ο Βέγγος πιάνει δουλειά στην υπηρεσία καθαριότητας του Δήμου Πειραιά επί Σκυλίτση. Ντυμένος ολόλευκα μαζεύει στο χώρο του μνημείου Καραϊσκάκη στο Φάληρο μια γόπα τσιγάρου με χειρουργικό τρόπο με το τσιμπιδάκι και μετά ψεκάζει, ύστερα κυνηγάει ένα χαρτί, το καμακώνει και το ρίχνει ικανοποιημένος στο καρότσι του.
* Σε άλλη ταινία, ρωτάει τους νεόνυμφους Βουτσά και Καλογεροπούλου ο Ρίζος: - Παιδιά θα πάτε μακριά; - Μέχρι την Κούλουρη!
* Η «Συννεφιασμένη Κυριακή» (1959), είναι ολόκληρη γυρισμένη στον Πειραιά, με τον δικό μας Μιχάλη Νικολινάκο και την Ρίκα Διαλυνά. Πανοραμική είναι η όψη του λιμανιού, τα καρνάγια, οι γερανοί, οι αποθήκες. Καλογραμμένα είναι και τα κείμενα που τον εκθειάζουν. Εργάτες ξεφορτώνουν τα καράβια. Γειτονιές στον Άγιο Βασίλειο δεν αναγνωρίζονται πλέον. Διακρίνονται το τραμ με την ένδειξη Σταθμός Λαρίσσης - Στ. ΕΗΣ - Τελωνείον και το Λιμενικό φυλάκιο Ξαβερίου. Ο Τσιτσάνης τραγουδά την περίφημη «Συννεφιασμένη Κυριακή»..
Άλλα αποσπάσματα παλιών έργων, δεν μπορούν παρά να φέρουν στη μνήμη μας αξέχαστες στιγμές γέλιου.
* «Η Άγνωστος» (1955/56) του Ορέστη Λάσκου. Σκηνή στο δικαστήριο. Ερωτάται ο Φωτόπουλος: - Που κατοικείς; - Στον Πειραιά, κοντά στην Αγιά Σοφιά, βοήθειά μας κύριε  Πρόεδρε..
*«Μπετόβεν και μπουζούκι» (1965/66) του Λάσκου. Ο Παράβας στο ρόλο του Φίφη, κονταίνει το φουστάνι μιας κοπέλας: - Λιμάνι είναι ο Πειραιάς, δεν είναι κατηχητικό σχολείο!
* «Για ποιον κτυπάει η κουδούνα» (1968/69). Κάποιος υπολογίζει: ..και τρία και τέσσερα (εννοεί εκατομμύρια). Ο Βουτσάς απαντά: - Αμάν τι είναι τα εκατομμύριά σας, τα παιδιά του Πειραιά;

 
ΑΤΤΙΚΟΝ. Παλαιότερα την εκμετάλλευσή του είχε ο Σπύρος Ανέστης που είχε και τον θερινό κινηματογράφο ΛΑΪΣ, στην ταράτσα κτηρίου στην γωνία Μεγάλου Αλεξάνδρου και Ιεράς Οδού. Δημοτικός κινηματογράφος έγινε στα 1992 όταν ήταν δήμαρχος ο Λογοθέτης και αντιδήμαρχος πολιτισμού ο Κωσταράκος. Παρακολούθησα πολλές εκδηλώσεις του Δήμου και συλλόγων της πόλης. Στον χώρο του είχαμε τον Μάιο του 2010 πρωινές παραστάσεις για το «4ο Φεστιβάλ Μαθητικού Θεάτρου Πειραιά». Μετά από παύσεις και επαναλειτουργίες, έκλεισε μάλλον οριστικά.
* «Όλοι οι άνδρες είναι ίδιοι» (1966). Ο Γιάννης Βογιατζής, καθισμένος στο τραπέζι φωνάζει ανυπόμονα: - Άντε βρε παιδιά, άντε να φάμε γιατί στις τέσσερις πρέπει να είμαι πάλι στον Πειραιά!
* «Η Ρένα είναι οφ-σάιντ» (1972/73). Η ομάδα του Κιτρινιακού έχει συμβούλιο. Πληροφορήθηκε ότι ο ποδοσφαιριστής Χούλιο (Νίκος Γαλανός) θα γραφόταν στον Κοκκινιακό.
- Επειδή ο παππούς του ήταν Πειραιώτης;
- Όχι, επειδή ο πρόεδρος είναι εφοπλιστής!
* «Και οι 14 ήταν υπέροχοι» (1964/65). Ο Γκιωνάκης κάνει μάθημα φλερτ στον Πάντζα έχοντας για γυναίκα τον Παράβα: - Είσαι κουκλίτσα για μια βολτίτσα μέχρι το Τουρκολίμανο;
* «Η γυναικάρα από το Κιλκίς», γύρω στα 1985 - Κορίτσια καλημέρα. Σήμερα το πρόγραμμα έχει επίσκεψη στην Ακρόπολη και ψαράκι στο Τουρκολίμανο.
* «Μικροί και μεγάλοι εν δράσει» (1963/64). Ο Αυλωνίτης αγόρασε εξωλέμβριο (!) και απευθύνεται στον Κωνσταντάρα: -Και σκέφτηκα να ξεκινήσω από το Καβούρι, να φτάσω μέχρι το Τουρκολίμανο.
* «Ο αχόρταγος» (1967/68). Ο Παπαγιαννόπουλος ρωτάει το Γκιωνάκη: - Γιατί δεν πηγαίνεις στο Φάληρο (να αυτοκτονήσεις;) - Το νερό μ’ ανατριχιάζει!
* «Ένας άφραγκος Ωνάσης» (1969/70). Ο Βουτσάς απολογείται στην Μέμα Σταθοπούλου: - Εγώ μπορώ να φάω μόνο ψιλή μαριδίτσα και μάλιστα μαριδίτσα του Φαλήρου.
* «Το κορίτσι του λούνα παρκ» (1967/68). Η Βουγιουκλάκη την ώρα του φαγητού λέει στους συναδέλφους της: - Παιδιά τα μάθατε, η μύτη του Βασίλη λέει, μεγάλωσε κι έφτασε στο Φάληρο!
* «Ξύπνα κορόιδο». Η Ανουσάκη ρωτάει το μπακαλόγατο (Τζεβελέκο): -  Όλα αυτά για πούλημα τά’ χετε; - Λέμε να τα κάνουμε δόλωμα στις πετονιές να πιάνομε καμιά μαρίδα στο Φάληρο. Παρακάτω, ο Μηλιάδης πουλάει ένα «αβάπτιστο» νησί στον Παπαγιαννόπουλο: - Κοντά στη Σαλαμίνα δεν είπες πως είναι; Ωραία. Σαλαμίνα το ένα, Σαλαμούρα το άλλο! απαντά ο αξέχαστος Διονύσης.
Και ακολουθούν άλλα, μ’ αναφορές και πλάνα πειραιώτικα όπως «Ο χρυσός και ο τενεκές» (1962), με σκηνές του λιμανιού και τον καπετάν Γιακουμή (Παντελή Ζερβό) να αναπολεί να ξαναμπαρκάρει. Ύστερα ομολογούσε πως έβλεπε κάτω στον Πειραιά τα καράβια και του χαμογέλαγαν..
* Στις «Διπλοπενιές», (1966) ο Παπαμιχαήλ κάνει τον οικοδόμο σε νεόκτιστη πολυκατοικία στη Ζέα.
* Το «Ποτέ την Κυριακή» (1960), του Ζιλ Ντασέν έκανε διάσημη την πόλη μας στο Φεστιβάλ Καννών 1960 και το τραγούδι του Μάνου Χατζηδάκη «Τα παιδιά του Πειραιά» πήρε βραβείο όσκαρ καλύτερου τραγουδιού του σινεμά στα 1961.
* «Η Αλίκη στο Ναυτικό» (1960/61), για να κλείσω, περιέχει το διάλογο της Βουγιουκλάκη με τη μητέρα της (Διαμαντίδου) για την οικιακή βοηθό: - Θα μπερδευτεί η Ειρήνη, αυτή θα της πεις να πάει στον Πειραιά και θα βρεθεί στις Κουκουβάουνες!
Κλασικό παρέμεινε το πλάνο στο οποίο η Λαμπροπούλου και ο Μαλούχος  περιμένουν αντικαθιστώντας το ραντεβού των φίλων τους στο Ρολόι του Πασαλιμανιού. Πίσω, το Σπλέντιτ έπαιζε το έργο «Ο άγνωστος είχε διπλό άλλοθι»...

 
Πρόγραμμα από τον κινηματογράφο ΑΠΟΛΛΩΝ. Την εκμετάλλευσή του είχαν οι Ε. Μαλούχος, Θ. Κουκάς, Π. Μαλούχος Ο.Ε. Τον θυμάμαι και σαν ΑΠΟΛΛΩΝ (έχω παλιό εισιτήριο με 20 δραχμές) και σαν ΑΠΟΛΛΩΝ ASSOS ODEON (τότε με εισιτήριο 1.700 δραχμές). 


ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ
Αντίστοιχο κείμενο, με διαφορετική αντίληψη και περιεχόμενο, μπορείτε να διαβάσετε και στο άρθρο «Λιμάνι από σελιλόϊντ» του Άρη Μαλανδράκη και της Ελένης Γκρούη, σελ. 44 - 48 στο αφιέρωμα «Ένα τραγούδι για το λιμάνι» του Ε της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας της 11 Φεβρουαρίου 1996, τεύχος 253.











Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ, Πέμπτη 28 Οκτωβρίου 1999, σ. 17. Εδώ επαυξημένο με τις παλιές σημειώσεις. Όπως έγραψα, λόγω οικονομίας χώρου και χρόνου, δεν εξαντλείται
το θέμα - απλά παίρνετε κι εσείς μια γλυκιά γεύση!  













1 σχόλιο:

  1. Ο ένας από τους 3 που είχαν την εκμεταλλευση του ΑΠΟΛΛΩΝ λεγόταν Κουκάς και όχι Κούκας, ο οποίος είχε και την εκμετάλευση του ΚΡΟΝΙΟΝ στην Αγιά Σοφία. Το γνωρίζω για ήταν εξάδελφος του πατέρα μου και πολλές φορές μας αφηνε να μπαίνουμε δωρεάν . Έξω από το ΚΡΟΝΙΟΝ ήταν το τέρμα του τράμ της γραμμής 21 και ακριβώς απέναντι ήταν ένα κτίριο του Υποιυργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών όπου στέγαζε την λέσχη του Εργαζομένου Παιδιού από το μπαλκόνι του οποίου (κτιρίου) βλέπαμε ή προσπαθούσαμε να δούμε άλλες ακατάλληλες ταινίες.


    Μανώλης Μαραγκάκης

    ΑπάντησηΔιαγραφή