Βούρλα - Τρούμπα.

Κανονισμοί λειτουργίας των πειραϊκών οίκων ανοχής.

                                                                                  Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Βούρλα, Τρούμπα, «οίκοι ανοχής», κόκκινα φανάρια.. λέξεις πειραιώτικες για τον «υπό έλεγχον κοινόν έρωτα» που ηλεκτρίζουν την φαντασία.

Ελάχιστες οι ειδικές μελέτες αλλά δεκάδες τα άρθρα και οι αναφορές σε βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες. Το θέμα, παρά τα χρόνια που κύλησαν και οι πρωταγωνιστές, «κοινές γυναίκες», υπάλληλοι, όργανα της τάξης, πελάτες, θαμώνες, έχουν φύγει ή μεγαλώσει αρκετά, συνεχίζει να γοητεύει.

Οι μνήμες πολλές, οι καταγραφές γεγονότων και προσωπικών εμπειριών ατέλειωτες, άλλοτε υπερβολικές, τις περισσότερες φορές ατελείς και συγκεχυμένες.

Εκείνο που δεν έχει δημοσιευθεί όμως - γιατί δεν βρέθηκε στη διάθεση της έρευνας; - είναι το βασικότερο, το πλαίσιο λειτουργίας τους, οι διατάξεις του νόμου που ρύθμιζαν τις λεπτομέρειες της ύπαρξής τους.

Είναι αλήθεια ότι και τότε τα Αστυνομικά Τμήματα της πόλης στεγάζονταν σε παραχωρημένα ή ενοικιαζόμενα κτήρια. Το πέρασμα του χρόνου, οι διαρκείς μετακομίσεις τους, τα νέα δεδομένα, τοποθετούσαν τα παλαιότερα έγγραφα στην άκρη, σε φακέλους, σε ντουλάπες, μετά στο αρχείο κάποιου υπογείου. Ακολούθησε η καταστροφή από υγρασία, το φάγωμα από ποντίκια, το σκίσιμο, το πέταμα στα σκουπίδια, το κάψιμο. Σύγχρονες μέθοδοι είναι η πολτοποίηση με σκοπό την ανακύκλωση  και ο καταστροφέας χαρτιού...

Ελάχιστα γλύτωσαν - κυρίως από εκείνους που χρόνια πριν πουλούσαν το χαρτί με το κιλό και που στο τέλος κάποιο έμπειρο μάτι αναγνώρισε ότι κάτι τέτοια αξίζουν στην συλλεκτική αγορά - οπότε κατέληξαν σε παλαιοβιβλιοπώλες και εμπόρους παλαιών ειδών. Το γράφω επειδή το ξέρω από μαρτυρίες φίλων.

Εδώ και καιρό έχω στη συλλογή μου μερικά κιτρινισμένα και φαγωμένα στις άκρες έγγραφα. Μεταξύ αυτών και διάφορα αστυνομικού περιεχομένου.

Προς το παρόν ενδιαφέρει να αντιγράψω και να διαβάσετε για πρώτη φορά το στοιχειώδες κείμενο του 1924 που προσδιόριζε τη σχέση των κοινών γυναικών ή των διευθυντριών των οίκων ανοχής στα Βούρλα με τους πελάτες και το ηθικό μέρος, το δημόσιο αίσθημα.

 

Η Αστυνομική Διάταξις αριθμός 35 από 18-11-1924 είχε τον τίτλο: «Περί λειτουργίας οίκων ανοχής «Βούρλων» και υποχρεώσεων κοινών γυναικών και Διευθυντριών».

Α΄ Υποχρεώσεις και καθήκοντα κοινών γυναικών.

α΄) Αι κοιναί γυναίκες υποχρεούνται:

1) Να προσέρχωνται δις της εβδομάδος προς ιατρικήν εξέτασιν κατά τας οριζομένας υπό της Υγειονομικής υπηρεσίας ημέρας και ώρας.

2) Να επιδεικνύωσιν εις τα εντεταλμένα όργανα της υπηρεσίας το βιβλίον της ιατρικής αυτών εξετάσεως καθώς και εις πάντα επισκέπτην.

3) Οσάκις αισθανθώσιν ή υποπτευθώσιν εκδήλωσίν τινα αφροδισίου νοσήματος να προστρέξωσιν αμέσως εις ιατρόν ή ειδικόν νοσοκομείον, να εξετάζωσι δε και να αρνώνται να δέχωνται πάντα επισκέπτην όστις παρουσιάζει υπόπτους εκδηλώσεις αφροδισίου νοσήματος.

4) Να δεικνύωσιν καλήν συμπεριφοράν ως και εξωτερικήν εμφάνισιν κατά τας ώρας της ελευθέρας αυτών κυκλοφορίας  εν τη πόλει.

β΄) Εις τα κοινάς γυναίκας απαγορεύεται:

1) Να δέχωνται νέους ηλικίας κατωτέρας των 18 ετών.

2) Να δέχωνται επισκέπτην όταν έχωσιν τα έμμηνα αυτών ή εκδήλωσιν αφροδισίου νοσήματος.

3) Να δέχωνται ή να αποκρύπτωσι ή οπωσδήποτε διευκολύνωσι την απόκρυψιν ή παραμονήν εντός του δωματίου των παντός προσώπου (εκτός του προσωπικού) μετά το κλείσιμον του οίκου, κατά την υπό της Αστυνομίας ωρισμένην ώραν.

4) Να παραμένωσι εκτός των οικιών άνευ αδείας της υπηρεσίας πέραν της 9ης μ.μ. ώρας.

5) Να περιφέρωνται εν τη πόλει κατά μεγάλας ομάδας  και να σταθμεύωσιν προ των σχολείων, λυκείων και λοιπών εκπαιδευτηρίων σιδηροδρομικών σταθμών και Εκκλησιών.

Β΄. Υποχρεώσεις και καθήκοντα Διευθυντριών.

α΄) Αι Διευθύντριαι υποχρεούνται:

1) Να διατηρώσιν εν καλή καταστάσει πάντα τα έπιπλα και σκεύη ως και τα παρεχόμενα προς ενοικίασιν δωμάτια μετ’ επίπλων, να φροντίζωσι δε περί καθαριότητος του οικήματος μαγειρείων αποχωρητηρίων και καφφενείων.

2) Να επιμελώνται περί της τακτικής και ανελλειπούς ιατρικής εξετάσεως των εν τοις καταστήμασι διαιτωμένων γυναικών, φροντίζουσαι δι’ ιδίων δαπανών περί της ιατρικής υπηρεσίας δια την εξέτασιν των γυναικών και να μεριμνώσι ώστε αύται να εφαρμόζωσι πάντα τα υπό της υγειονομικής υπηρεσίας υποδεικνυόμενα προφυλακτικά μέτρα.

3) Να μεριμνώσιν δια την απολύμανσιν κάθ’ έκαστον μήνα δι’ απολυμαντικού κλιβάνου των κλινοσκεπασμάτων και λοιπών ενδυμάτων γυναικών.

4) Να παρέχωσι προθύμως εις τα εντεταλμένα όργανα της υπηρεσίας πάσαν ζητηθησόμενην πληροφορίαν.

5) Να μεριμνώσι περί της τάξεως και ησυχίας των οίκων εν συνεννοήσει μετά των οργάνων της τάξεως.

6) Να αναφέρωσιν αυθημερόν εις την Αστυνομικήν και Υγειονομικήν υπηρεσίαν την εν των οίκων λάθρα αποχώρησιν γυναικός τινος.

7) Να διατηρώσιν εν ιδιαιτέρω ερμαρίω υπευθύνως πάντα τα υπό της Υγειονομικής υπηρεσίας υποδεικνυόμενα αντισηπτικά και προφυλακτικά φάρμακα, άτινα θα παρέχωσι κατά μικράς ποσότητας εις εκάστην εν τω οίκω διαιτωμένην γυναίκα.

8) Να μεταφέρωσιν ιδίαις δαπάναις τας πασχούσας κοινάς γυναίκας εις το Νοσοκομείον Ανδρέου Συγγρού προς νοσηλείαν και να επαναφέρωσιν αυτάς μετά την έξοδον αυτών εκ του Νοσοκομείου, η μεταφορά δε πρέπει να γίνηται δια κλειστών αμαξών ή αυτοκινήτων.

9) Να ιδρύωσιν ιδίαις δαπάναις νοσηλευτήριον δια τας παθολογικώς πασχούσας και ιατρείον προς εξέτασιν των κοινών γυναικών μεθ’ όλων των απαραιτήτων εργαλείων και εγκαταστάσεων άς θα υποδείξη ο υγειονομικός επιθεωρητής των αφροδισίων νόσων. 

10) Να ιδρύωσιν εστιατόριον και καφφενεία δια τας γυναίκας άτινα θα διατιμηθώσιν. 11) Να παρέχωσιν εις εκάστην γυναίκα έν δωμάτιον επιπλωμένον δια των απαραιτήτων επίπλων, μιάς κλίνης σιδηράς μετά κλινοστρωμνής, προσκεφαλαίων, σινδονίων και κλινοσκεπασμάτων, ενός νιπτήρος τοίχου, μιάς τραπέζης και δύο καθισμάτων ως και απαραίτητα είδη καθαριότητος του δωματίου πλην των δι’ ατομική χρήσιν της γυναικός τοιούτων, αντί ημερησίου ενοικίου μη υπερβαίνοντος τας 25 δραχμάς.

12) Εντός τριών μηνών από της ενάρξεως της λειτουργίας του οίκου οφείλωσι να εκτελέσωσι απάσας τας επισκευάς των δωματίων, ήτοι υδροχρωματισμούς, ελαιοχρωματισμούς, επισκευήν δαπέδων και επίστρωσιν αυτών δια μουσαμά, εγκαταστάσεις ιατρείου, νοσηλευτηρίου, εστιατορίου, μαγειρείου, κ.λ.π.

β΄) Εις τας Διευθυντρίας απαγορεύεται:

1) Να δέχωνται εις τους οίκους αυτών γυναίκας άνευ αδείας της εντεταλμένης υπηρεσίας ως και γυναίκας μη χαρακτηρισθείσας υπό της Κεντρικής Επιτροπής του Νόμου 3032.

2) Να δέχωνται εις τον οίκον αυτών νέους ηλικίας κατωτέρας των 18 ετών ως και να διατηρώσι εντός των οίκων παίδας οιασδήποτε ηλικίας.

3) Να προσλαμβάνωσιν εις την υπηρεσίαν αυτών παίδας ανηλίκους και γυναίκας κάτω των 40 ετών.

4) Να παρατείνωσι την λειτουργίαν των οίκων πέραν 11 μ.μ. τον χειμώνα (από 1 8)βρίου μέχρι 31 Μαρτίου) και πέραν της 12ης το θέρος (από 1ης Απριλίου – 30 Σ)βρίου) ως και να δέχωνται μετά το κλείσιμον των οίκων, ή να αποκρύπτωσι ή και να διευκολύνωσι την απόκρυψιν οιουδήποτε επισκέπτου.

5) Να πωλώσιν ή να διευκολύνωσιν την εντός των οίκων εισαγωγήν και πώλησιν οινοπνευματωδών ποτών, (ούζο, ρακί, οίνον και εν γένει παν μεθυστικόν ποτόν), ναρκωτικών (όπιον, χασίζι, μορφίνην, κοκαΐνην, ηρωΐνην, αιθέρα, κ.λ.π.).

ΓΕΝΙΚΑΙ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

1) Απαγορεύεται η παραμονή παντός προσώπου εντός των καταστημάτων μετά το κλείσιμον αυτών.

2) Απαγορεύεται η συνοίκησις μετά κοινών γυναικών των μητέρων, αδελφών και συγγενών και ανηλίκων.

3) Πας εισερχόμενος υποβάλλεται εις ιατρικήν εξέτασιν δι’ αφροδίσιον νόσημα υπό του εντεταλμένου προσώπου, απαγορευομένης της εισόδου τούτου εις τους οίκους όταν φέρη καταφανείς εκδηλώσεις αφροδισίου νοσήματος.

4) Η ειδοποίησις δια το κλείσιμον των καταστημάτων θα γίνηται δια κώδωνος σημαίνοντος δίς 10 λεπτά προ της ωρισμένης ώρας και 10 μετά ταύτην. Πάσα παράβασις των ανωτέρω διατάξεων διώκεται κι τιμωρείται κατά τον νόμον 3032 περί ασέμνων γυναικών και οίκων ανοχής ως και κατά τα άρθρα 571, 650, 660 και 697 του Ποινικού Νόμου αναλόγως και εφ’ όσον περί εκάστου τούτων προβλέπονται.

Όσον αφορά δε τας κοινάς γυναίκας η ακριβής τήρησις παρ’ αυτών των ανωτέρω διατάξεων δύνανται να προκαλέσωσιν την υπό της Κεντρικής επιτροπής μετάταξιν τούτων εις την κατηγορίαν των ελευθερίων γυναικών εν ω αντιστρόφως η μη συμμόρφωσις θέλει έχει ως συνέπειαν την υπό του Νόμου προβλεπομένην τιμωρίαν αυτών.

Η εκτέλεσις της παρούσης ής η ισχύς άρχεται από της δημοσιεύσεώς της ανατίθεται εις το Τμήμα Ηθών.

Πέρασαν χρόνια. Οι οίκοι ανοχής στα Βούρλα (ο χώρος παραχωρήθηκε στα 1873, χτίστηκαν από τον εργολάβο Νικόλαο Μπόμπολα, επίσημη λειτουργία από το 1876 μέχρι τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, στεγάζονταν μεταξύ των οδών Δογάνη - Εθνικής Αντιστάσεως, πρώην Κανελλοπούλου - Ψαρρών και Σωκράτους) έκλεισαν, οι οίκοι μεταφέρθηκαν στην περιοχή της Τρούμπας.

Στα 1954 κρίθηκε σκόπιμο να καταρτισθεί ο «Κώδιξ νέων Αστυνομικών Διατάξεων της Αστυνομικής Διευθύνσεως Πειραιώς».

Τυπώθηκε τον επόμενο χρόνο (Πειραιεύς 1955) «Εκ του τυπογραφείου Διευθύνσεως Εγκληματολογικών Υπηρεσιών». Τον έχω στη συλλογή μου.

Η Αστυνομική Διάταξη αριθμός 49 αναφέρεται «Περί οίκων ανοχής και κοινών γυναικών».

Εν Πειραιεί σήμερον την 4ην του μηνός Σεπτεμβρίου, του έτους 1954, ημείς ο Διευθυντής της Αστυνομίας Πειραιώς, Σπυρίδων Πολιτόπουλος, Αστυν. Δ]τής Α΄, αποβλέποντες εις την πρόληψιν μεταδόσεως αφροδισίων νοσημάτων, έχοντες υπ’ όψιν τον Ν. 3032|922 «περί των μέτρων προς καταπολέμησιν των αφροδισίων νοσημάτων, ως και περί ασέμνων γυναικών, τα άρθρα 2, 122 και 123 του Νόμου 4971]1931 «περί Οργανισμού του Σώματος της Αστυνομίας Πόλεων», το άρθρον 37 του από 9-10-1926 Δ]τος «περί κανονισμού του Σώματος της Αστυνομίας Πόλεων» ως εκωδικοποιήθη και εκυρώθη δια του άρθρου 8 του Νόμου 1001]43 και την υπ’ αριθ. 3949)184)4 από 3-5-54 Δ]γήν Υπουργείου Εσωτερικών,

Δ ι α τ ά σ σ ο μ ε ν

Άρθρον 1ον

ΟΙΚΟΙ ΑΝΟΧΗΣ

Προς σύστασιν οίκου ανοχής απαιτείται άδεια της Επιτροπής της προβλεπομένης υπό του άρθρου 1 του από 19 Απριλίου 1923 Β. Δ. «Περί τοπικών Επιτροπών και ληπτέων μέτρων, προς εφαρμογήν του Νόμου 3032 «περί ασέμνων γυναικών κ.λ.π.».

Οι οίκοι ανοχής διευθύνονται μόνον υπό γυναικών, ηλικίας ουχί κατωτέρας των 40 ετών, απαγορευομένης απολύτως εις άρρενα πρόσωπα της εντός των οίκων ανοχής κατοικίας ή παροχής οιασδήποτε υπηρεσίας εν αυτοίς.

Άρθρον 2ον

ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΩΝ

α΄) Αι Διευθύντριαι υποχρεούνται:

1) Να διατηρώσιν εν καλή καταστάσει πάντα τα έπιπλα και σκεύη, ως και τα παρεχόμενα προς ενοικίασιν δωμάτια μετ’ επίπλων, να φροντίζωσι δε περί της καθαριότητος του οικήματος, μαγειρείων, αποχωρητηρίων και καφενείων.

2) Να επιμελώνται περί της τακτικής και ανελλιπούς ιατρικής εξετάσεως των, εν τοις καταστήμασι, διαιτωμένων γυναικών, φροντίζουσαι δι’ ιδίων δαπανών περί της ιατρικής υπηρεσίας δια την εξέτασιν των γυναικών, και να μεριμνώσιν, ώστε αύται να εφαρμόζωσιν πάντα τα υπό της Υγειονομικής Υπηρεσίας υποδεικνυόμενα προφυλακτικά μέτρα.

3) Να μεριμνώσι δια την απολύμανσιν κάθ’ έκαστον μήνα δι’ απολυμαντικού κλιβάνου, των κλινοσκεπασμάτων και λοιπών ενδυμάτων των γυναικών.

4) Να παρέχωσι προθύμως, εις τα εντεταλμένα όργανα της υπηρεσίας, πάσαν ζητηθησομένην πληροφορίαν.

5) Να μεριμνώσι περί της τάξεως και ησυχίας των οίκων, εν συνεννοήσει μετά των οργάνων της τάξεως.

6) Να αναφέρωσιν αυθημερόν εις την Αστυνομικήν και Υγειονομικήν υπηρεσίαν την εν των οίκων λάθρα αποχώρησιν γυναικός τινος.

7) Να διατηρώσιν εν ιδιαιτέρω ερμαρίω, πάντα τα υπό της Υγειον. Υπηρεσίας υποδεικνυόμενα αντισηπτικά και προφυλακτικά φάρμακα, άτινα θα παρέχωσι κατά μικράς ποσότητας εις εκάστην εν τω οίκω διαιτωμένην γυναίκα.

8) Να μεταφέρωσιν ιδίαις δαπάναις τας πασχούσας κοινάς γυναίκας εις το Ν]μείον Ανδρέου Συγγρού προς νοσηλείαν ή να επαναφέρωσιν αυτάς μετά την έξοδον αυτών εκ του Ν]μείου, η μεταφορά δε πρέπει να γίνηται δια κλειστών αμαξών ή αυτοκινήτων.

9) Να ιδρύωσιν ιδίαις δαπάναις νοσηλευτήριον δια τας παθολογικώς πασχούσας και ιατρείον προς εξέτασιν των κοινών γυναικών, μεθ’ όλων των απαραιτήτων εργαλείων και εγκαταστάσεων, ας θα υποδείξη ο Υγειονομικός Επιθεωρητής των αφροδισίων νόσων. 

10) Να ιδρύωσιν εστιατόριον και καφενεία δια τας γυναίκας, των οποίων τα είδη υπόκεινται εις διατίμησιν.

11) Να παρέχωσιν εις εκάστην γυναίκα έν δωμάτιον επιπλωμένον δια των απαραιτήτων επίπλων, μιάς κλίνης σιδηράς μετά κλινοστρωμνής, προσκεφαλαίων σινδόνων και κλινοσκεπασμάτων, ενός νιπτήρος τοίχου, μικράς τραπέζης και δύο καθισμάτων, ως και απαραίτητα είδη καθαριότητος του δωματίου, πλην των δι’ ατομικήν χρήσιν της γυναικός τοιούτων, αντί ημερησίου ενοικίου μη υπερβαίνοντος τας 25 δραχμάς.

12) Εντός τριών μηνών από της ενάρξεως της λειτουργίας του οίκου, οφείλωσι να εκτελέσωσι πάσας τας επισκευάς των δωματίων, ήτοι: υδροχρωματισμούς, ελαιοχρωματισμούς  επισκευήν δαπέδων και επίστρωσιν αυτών δια μουσαμά, εγκαταστάσεις ιατρείου, νοσηλευτηρίου, εστιατορίου κ.λ.π.

Άρθρον 3ον

β΄) Εις τας Διευθυντρίας απαγορεύεται:

1) Να δέχωνται εις τους οίκους αυτών γυναίκας άνευ αδείας της εντεταλμένης υπηρεσίας, ως και γυναίκας μη χαρακτηρισθείσας υπό της Κεντρικής Επιτροπής του Νόμου 3032.

2) Να δέχωνται εις τον οίκον αυτών νέους ηλικίας κατωτέρας των 18 ετών, ως και να διατηρώσιν εντός των οίκων παίδας οιασδήποτε ηλικίας.

3) Να προσλαμβάνωσιν εις την υπηρεσίαν αυτών παίδας ανηλίκους και γυναίκας κάτω των 40 ετών.

4) Να παρατείνωσιν την λειτουργίαν των οίκων πέραν 11ης μ.μ. τον χειμώνα (από 1ης Ο]βρίου μέχρι 31ης Μαρτίου) και πέραν της 12ης το θέρος (από 1ης Απριλίου μέχρι 30ής Σ]βρίου) ως και να δέχωνται μετά το κλείσιμον των οίκων ή να αποκρύπτωσιν ή και να διευκολύνωσι την απόκρυψιν οιουδήποτε επισκέπτου.

5) Να πωλώσι ή να διευκολύνωσιν την εντός των οίκων εισαγωγήν και πώλησιν οινοπνευματωδών ποτών (ούζο, ρακί, οίνον και εν γένει παν μεθυστικόν ποτόν), και ναρκωτικών (όπιον, χασίσι, μορφίνην, κοκαΐνην, ηρωΐνην, αιθέρα, κ.λ.π.).

Άρθρον 4ον

ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΚΟΙΝΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Απαγορεύεται εις τας ασέμνους γυναίκας (ελευθερίας και κοινάς) ως και τας εφωδιαζόμενας δι’ ειδικών βιβλιαρίων υγείας, να περιφέρωνται ή να ίστανται είτε καθ’ ομάδας, είτε κατά μόνας, προς άγραν πελατών, εις τας οδούς της πόλεως, πλατείας, προ των Σχολείων και εκπαιδευτηρίων εν γένει, εκκλησιών, σιδηροδρομικών σταθμών και άλλους δημοσίους τόπους, ως και να συμπεριφέρωνται απρεπώς εις τα μέρη ταύτα.

Ωσαύτως απαγορεύεται εις αυτάς να εισέρχωνται, ως και να συχνάζωσιν εις κοσμικάς ή λαϊκάς ταβέρνας, ζυθοπωλεία, ζυθεστιατόρια και δημόσια εν γένει κέντρα κατά τρόπον προκλητικόν, προς τον σκοπόν της άγρας πελατών.

Εις τας ως άνω γυναίκας επιτρέπεται να εργάζωνται ως χορεύτριαι, ή αηδοί, μόνος εις νομίμως λειτουργούντα κέντρα διασκεδάσεως (κέντρα μετά μουσικής και θεαμάτων ποικιλίας και καφωδεία), εφ’ όσον θα ώσιν εφωδιασμέναι δι’ ειδικής εγγράφου αδείας της Υποδ)νσεως Γεν. Ασφαλείας, εκδιδομένης κατόπιν αιτήσεως τούτων.

Η εκτέλεσις οιασδήποτε άλλης εργασίας, οίας σερβιτόρου, ταμίου και λοιπά υπό των γυναικών τούτων εις τ’ ανωτέρω κέντρα απαγορεύεται άνευ εγγράφου αδείας της Υποδ)νσεως Γεν. Ασφαλείας.

Άρθρον 5ον

Αι αρμοδίως χαρακτηρισμέναι ως κοιναί γυναίκες, εφ’ όσον δεν ενδιαιτώνται εντός ανεγνωρισμένων οίκων ανοχής, υποχρεούνται να διαμένωσιν εις τα υπό της Υπηρεσίας Ηθών υποδεικνυόμενα προς τούτο οικήματα, απαγορεύεται δε εις ταύτας να παραμένωσιν εκτός των οικημάτων, πέραν της 21ης ώρας τους χειμερινούς μήνας και πέραν της 22ας τους θερινούς τοιούτους, άνευ αδείας της Υπηρεσίας Ηθών. Εις την απαγόρευσιν ταύτην δεν περιλαμβάνεται η πρόσκαιρος έξοδος δι’ ατομικάς ανάγκας.

Άρθρον 6ον    

Εις τας εκ των ασέμνων γυναικών χαρακτηρισμένας υπό της αρμοδίας Επιτροπής, ως ελευθερίας, ως και εις τας εφωδιασμένας δι’ ειδικών βιβλιαρίων υγείας, δύναται να απαγορευθή υπό της υπηρεσίας Ηθών η διαμονή των εις ωρισμένας οικίας ή Ξενοδοχεία, εφ’ όσον εξ υπαιτιότητος τούτων προκαλείται σκάνδαλον ή δεν είναι ευχερής η επ’ αυτών Αστυνομική επίβλεψις.

Άρθρον 7ον

Απαγορεύεται εις τας, εν οίκοις ανοχής, ενδιαιτωμένας κοινάς γυναίκας να παραμένωσιν προ των θυρών των οίκων ή να εξέρχωνται επί των εξωστών, παραθύρων και δωματίων (ταράτσας) κατά τρόπον απρεπή ή προκλητικόν προκαλούντα την δυσφορίαν του κοινού.

Άρθρον 8ον

ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΚΟΙΝΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

α) Αι κοιναί γυναίκες υποχρεούνται:

1) Να προσέρχωνται δις της εβδομάδος προς ιατρικήν εξέτασιν κατά τας οριζομένας υπό της Υγειονομικής υπηρεσίας ημέρας και ώρας.

2) Να επιδεικνύωσιν εις τα εντεταλμένα όργανα της Υπηρεσίας το βιβλίον της ιατρικής αυτών εξετάσεως, ως και εις πάντα επισκέπτην.

3)Να τηρώσιν εις τα δωμάτιά των πάντα τα υπό της Υγειονομικής Υπηρεσίας υπδεικνυόμενα υγιεινά και προφυλακτικά μέτρα. 

4) Οσάκις αισθανθώσιν ή υποπτευθώσιν εκδήλωσιν τινά αφροδισίου νοσήματος, να προστρέξωσιν αμέσως εις ιατρόν ή ειδικόν Ν]μείον, να εξετάζωσι δε και ν’ αρνώνται να δέχωνται πάντα επισκέπτην όστις παρουσιάζει υπόπτους εκδηλώσεις αφροδισίου νοσήματος.

5) Να δεικνύωσιν καλήν συμπεριφοράν, ως και εξωτερικήν εμφάνισιν κατά τας ώρας της ελευθέρας αυτών κυκλοφορίας  εν τη πόλει.

β) Εις τα κοινάς γυναίκας απαγορεύεται:

1) Να δέχωνται νέους ηλικίας κατωτέρας των 18 ετών.

2) Να δέχωνται επισκέπτην κατά την έμμηνον ρύσιν αυτών ή εκδήλωσιν αφροδισίου νοσήματος.

3) Να δέχωνται ή ν’ αποκρύπτωσιν ή οπωσδήποτε να διευκολύνωσιν την απόκρυψιν ή παραμονήν εντός του δωματίου των παντός προσώπου (εκτός του προσωπικού) μετά το κλείσιμον του οίκου, κατά την υπό της Αστυνομίας ωρισμένην ώραν.

4) Να παραμένωσιν εκτός των οίκων άνευ αδείας της Υπηρεσίας, πέραν της 9ης μ.μ. ώρας.

Άρθρον 9^ον

ΓΕΝΙΚΑΙ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

1) Απαγορεύεται η παραμονή παντός προσώπου εντός των καταστημάτων μετά το κλείσιμον αυτών.

2) Απαγορεύεται η συνοίκησις μετά κοινών γυναικών των μητέρων, αδελφών και συγγενών και ανηλίκων.

3) Πας εισερχόμενος υποβάλλεται εις ιατρικήν εξέτασιν δι’ αφροδίσιον νόσημα υπό του εντεταλμένου προσώπου, απαγορευομένης της εισόδου τούτου εις τους οίκους όταν φέρη καταφανείς εκδηλώσεις αφροδισίου νοσήματος.

4) Η ειδοποίησις δια το κλείσιμον των καταστημάτων θα γίνηται δια κώδωνος σημαίνοντος δίς, 10΄ προ της ωρισμένης ώρας και 10΄ μετά ταύτην.

Άρθρον 10ον

α) Αρμόδιοι δια την εφαρμογήν της παρούσης εν περιπτώσει παραβάσεως είναι οι Αστυνομικοί υπάλληλοι από του βαθμού Υπαστυνόμου και άνω, ως και οι επί της Υπηρεσίας Ηθών ειδικώς διατεταγμένοι τοιούτοι και οι Αστυΐατροι.

β) Οι λοιποί Αστυνομικοί υπάλληλοι αντιλαμβανόμενοι παράβασίν τινα της παρούσης υποχρεούνται ν’ αναφέρωσι αμελλητί εις τον αρμόδιον βαθμοφόρον, εκτός αν πρόκειται περί διαταράξεως της τάξεως, οπότε δέον να επεμβαίνωσι προς αποκατάστασιν ταύτης, αναφέροντες εις τους προϊσταμένους των, δια την λήψιν των περαιτέρω ενδεικνυομένων μέτρων.

γ) Η ακριβή τήρησις των διατάξεων της παρούσης παρά των κοινών γυναικών  δύναται να προκαλέση την υπό της Κεντρικής Επιτροπής του Ν. 3032 μετάταξιν τούτων εις την κατηγορίαν των ελευθερίων γυναικών, ενώ αντιστρόφως η μη συμμόρφωσις θέλει έχει ως συνέπειαν την υπό του Νόμου προβλεπομένην τιμωρίαν αυτών.

Άρθρον 11ον

Οι παραβάται της παρούσης, ής η ισχύς άρχεται από της δημοσιεύσεως η δε εκτέλεσις ανατίθεται εις τους Αστυνομικούς υπαλλήλους, διώκονται και τιμωρούνται βάσει των διατάξεων του Ν. 3032)1922 και των άρθρων 425 και 459 του Κ. Π. Νόμου.

Αι υπ’ αριθ. 35 της 18-11-1924 «περί λειτουργίας οίκου ανοχής Βούρλων και υποχρεώσεων κοινών γυναικών και Διευθυντριών» και 35β  της 2-5-1946 «περί μέτρων τινών ευταξίας και ευκοσμίας περί την άσκησιν του επαγγέλματος των ασέμνων γυναικών και συμπεριφοράς τούτων εις δημοσίους τόπους» Αστυνομικαί διατάξεις καταργούνται δια της παρούσης, ήτις λαμβάνει τον αριθμόν 49.

Εν Αθήναις τη 12]4]1955

Εγκρίνεται

Ο επί των Εσωτερικών Υφ)ργός Ευάγγελος Καλαντζής

Ο Δ]ντής της Αστυνομίας Σπυρ. Πολιτόπουλος

Η επόμενη δεκαετία του 1960 στάθηκε μοιραία για τους οίκους ανοχής στον Πειραιά. Αλλά αυτό είναι μια γνωστή ιστορία.

Γράφτηκε ειδικά για το blog στην Αθήνα, Πελλήνης 1 και Πατησίων στα μέσα Αυγούστου 2014. 

Τελείωσε στις 20 του μήνα.

Αστυνομικές Διατάξεις για την συγκοινωνία του Πειραιά στα 1930.

Τα πρώτα δρομολόγια των «λεωφορείων αυτοκινήτων».

                                                                               Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Συνηθισμένες πλέον οι καθημερινές μετακινήσεις των Πειραιωτών στην πόλη τους με τα μέσα μαζικής μεταφοράς, μονότονες, αγχωτικές λόγω των καθυστερήσεων αλλά απαραίτητες και επιβεβλημένες.

Οι παλιοί ρυθμοί, το γοργό πέρασμα των οχημάτων μέσα από τους σχεδόν άδειους δρόμους με θέα τις περίφημες νεοκλασικές οικοδομές, τα πέτρινα εργοστάσια με τις καμινάδες, τα ιστιοφόρα πλοία και τα ατμοκίνητα καράβια του λιμανιού, τα μαγαζιά, τις βάρκες της Ζέας και την άπλα των παραλιακών θέσεων, έχουν ανεπανόρθωτα αλλοιωθεί.

Θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος ότι κι αυτό το καθιερωμένο, μελετημένο από τους ειδικούς - το Τμήμα Τροχαίας Κινήσεως - επικοινωνιακό σύστημα υπόκειτο γύρω στα 1930 σε κωδικοποιημένες αστυνομικές διατάξεις;

Τα πάντα είχαν προβλεφτεί νομοθετικά ώστε η συγκοινωνία να γινόταν κανονικά, με εύστοχες υποχρεώσεις των οδηγών, των εισπρακτόρων, των επιβατών, με καθορισμό των τόπων στάθμευσης, των δρομολογίων, της κυκλοφορίας, των τιμών, των ωραρίων.. 

Οι τροχιόδρομοι, τα τραμ, πρόσφεραν με το πέρασμά τους μια ανεπανάληπτη εικόνα στα μάτια των θεατών. Από πολλά χρόνια λειτουργούσαν

Το 17, Άγιος Βασίλειος - Δημοτικό Θέατρο - Ν. Φάληρο.

Το 18, Μακράς Στοάς (Δ. Γούναρη) - Ν. Φάληρο μέσω πλατείας Ιπποδαμείας και οδού Τροχιοδρόμων 

(Δ. Ο. Σκυλίτση).

Το 19, Πλατεία Λουδοβίκου (τώρα Οδησσού) - Φρεαττύς. 

Το 20, Πλατεία Λουδοβίκου - Καστέλλα - Ν. Φάληρο.

Το 21, Δημαρχείο - Εργοστάσια (από Ρετσίνα, Λεύκα, Παλαμηδίου) - Αγία Σοφία καθώς κι αυτά της Παραλίας: Ε.Η.Σ. - Τελωνείο (έφθανε μέχρι τον Άγιο Διονύσιο) και της Παραλίας: Ε.Η.Σ. - Τελωνείο - 

Ακτή Ξαβερίου.

Με την αύξηση της κυκλοφορίας, τον ερχομό των αυτοκινήτων που για πολλά χρόνια βρίσκονταν στους δρόμους παράλληλα με τα προηγούμενα, χειροκίνητα, ιππήλατα, ατμοκίνητα ή ηλεκτροκίνητα οχήματα το δημόσιο βρέθηκε στην ανάγκη να βάλει μια τάξη και να θεσπίσει ειδικούς κανόνες.

Ήδη από το 1924 «Άπαντα τα εν τη πόλει Πειραιώς κυκλοφορούντα παντός είδους οχήματα, άμαξαι, σούσται, φορτηγά, δίτροχα (κάρρα), ή τετράτροχα και ποδήλατα, ιδιωτικά ή αγοραία, θέλουσιν εφοδιασθή δι’ αριθμών», ενώ «Απαγορεύεται εις άπαντας τους ηνιόχους αμαξών, κάρρων και σουστών να ελαύνωσι τους ίππους των εν καλπασμώ εντός της πόλεως Πειραιώς, ...». «Άμαξαι, σούσται, κάρρα και αυτοκίνητα οφείλουσι να βαδίζωσι προς το δεξιόν μέρος της οδού, ίνα αφίνωσιν ελεύθερον το αριστερόν προς διάβασιν των εξ αντιθέτου ερχομένων, και των ταχυτέρων τούτων οχημάτων, των ακολουθούντων την αυτήν διεύθυνσιν..» και απαγορεύει την απρόσεκτη προσπέραση δίνοντας τις κατάλληλες οδηγίες.

Μεταξύ άλλων, «Απαγορεύονται τα άσματα εντός των αμαξών είτε εν στάσει είτε εν κινήσει ευρισκομένων» στις ώρες κοινής ησυχίας και «Απαγορεύεται αυστηρώς η ζεύξις ατιθάσσων και μη εξημερωμένων ζώων, 

εις αμάξας, σούστας και κάρρα παντός είδους».

Το «αγώγιον των αμαξών» από τον σταθμό τους μέχρι το σπίτι του μισθωτού ήταν για τα μόνιππα 5 δραχμές και για τα δίιππα 6.30. Η δεκάλεπτη αναμονή και η επιστροφή τιμώταν 8 και 10 δραχμές αντίστοιχα. 

«Από του σταθμού αμαξών εις Ν. Φάληρον, μόνιππα δραχμαί 15, δίιππα 18».

«Την νύκτα ή εν ημέρα υπό ραγδαίαν βροχήν ή πίπτουσα χιόνα αι ανωτέρω τιμαί αυξάνονται κατά δύο δραχμάς».

Για τις κηδείες είχαν θεσπιστεί ειδικές τιμές. «Δια τας εντός της πόλεως κοινάς κηδείας δραχμαί 50». 

Το ποσό, ανάλογα την περίπτωση, έφτανε τις 80 δραχμές. «Δια τας κηδείας πολυτελείας με νεκροφόρον τέθριππον δραχμάς 100. Κηδείαι πολυτελείας θεωρούνται αι κηδείαι με νεκροφόρον α΄ τάξεως και φρακοφόρους».

Για τη στάθμευση του κάθε είδους οχήματος έδινε οδηγίες η Αστυνομική Διάταξη αριθμός 9, της 28/4/1926 και 4/11/1930. Έτσι είχαμε σε πολλά μέρη του Πειραιά περιπτώσεις με απόλυτη απαγόρευση στάθμευσης, υπήρχαν δε διεκρινίσεις για στάθμευση μείζονος διαρκείας, στάθμευση εν καιρώ νυκτός, μόνιμους σταθμούς για τα αγοραία και τα φορτηγά αυτοκίνητα, τις επιβατικές άμαξες, τις φορτηγές άμαξες (κάρρων διτρόχων τετρατρόχων), τις χειράμαξες.

Αυτές στάθμευαν στην πλατεία Αμαλίας (προς το μέρος της εξόδου των επιβατών που ερχόντουσαν από το εξωτερικό), στην παραλία που συναντώνται η Ακτή Πλούτωνος, Ποσειδώνος, Τζελέπη (στον επί της προκυμαίας ηλεκτρικό στύλο), στην οδό Κέκροπος.     

Είχαν επίσης εγκριθεί γύρω στους 28 σταθμούς των ταξί, όπως «Το τμήμα της οδού Μ. Στοάς (σήμερα 

Δ. Γούναρη) το περιλαμβανόμενον μεταξύ της ακτής Πλούτωνος (σήμερα ακτή Ποσειδώνος) μέχρι του καταστήματος Μπαρμπαρέσου και ακριβώς παρά το πεζοδρόμιον του Ξενοδοχείου "Κοντινεντάλ" δια (10) αυτοκίνητα ταξί, αρχομένης της σταθμεύσεως μετ’ απόστασιν τριών μέτρων από της γωνίας των οδών Πλούτωνος και Μ. Στοάς» και «Επί της πλατείας Φρεαττίδος και παρά το κράσπεδον του έναντι παραλίας δημοτικού κήπου καθέτως προς το πεζοδρόμιον τούτο δια (10) δέκα αυτοκίνητα».

Για τα ποδήλατα ίσχυε η Α. Δ. 72 της 1/12/1926: «..δέον να ώσιν εφοδιασμένα δια κωδωνίσκων.. δι’ ενός φανού εμπροσθίου, μικράς εντάσεως, εκπέμποντος λευκόν φως..». Απαγορεύεται να ανεβαίνουν σε αυτά οι κάτω των 14 ετών, η ταχύτητα να μην ξεπερνάει τα 10 χιλιόμετρα την ώρα, να μην εκτελούνται διάφορα «γυμνάσματα» (φιγούρες) και να βαίνουν πάντα στα δεξιά του δρόμου.

Για τους επιβάτες των τροχιοδρομικών οχημάτων κανόνιζε η Α. Δ. 29 της 14/6/1924.

«Απαγορεύεται η ανάβασις επί των τροχιοδρ. οχημάτων εις άτομα διατελούντα εν μέθη, ακάθαρτα, φέροντα πυροβόλα όπλα πλήρη, ή έτερα επικίνδυνα αντικείμενα, ή πάσχοντα εξ ασθενείας καταφανούς». «Δεν επιτρέπεται επίσης το καπνίζειν εντός των οχημάτων, εν οις δι’ επί τούτω ειδοποιήσεων, ενδείκνυται το τοιούτον». «Απαγορεύεται το ρίπτειν εκ των οχημάτων αντικείμενα δυνάμενα να πληγώσωσι, ρυπάνωσιν ή τρομάξωσι το κοινόν». «Απαγορεύεται το απατάν το προσωπικόν είτε δι’ υπιμιμνήσεως είτε δια ψευδών φωνών κινδύνου». «Οι κύνες και άλλα ζώα απαγορεύονται εντός των οχημάτων εκτός εάν δύνανται να κομισθώσιν επιβραχιόνων». «Έκαστος επιβάτης τροχιοδρομικού οχήματος υποχρεούται να καταβάλη τω εισπράκτορι το κεκανονισμένον εισιτήριον κα να επιδεικνύη τούτο εις τους αρμοδίους τροχιοδρομικούς υπαλλήλους. Εν απωλεία των εισιτηρίων υποχρεούνται εις την εκ νέου καταβολήν του κεκανονισμένου τιμήματος».

Τέλος οι Α. Δ. αριθμός 43 της 15/1/1925, 43α της 1/2/1926 και 43β της 18/7/1926 καθόριζαν τους τόπους στάθμευσης, τα δρομολόγια, την κυκλοφορία και τους κανονισμούς που αφορούσαν στους επιβάτες «των εν τη πόλει Πειραιώς κυκλοφορούντων Λεωφ. Αυτοκινήτων».

Μεταξύ των απαγορεύσεων διαβάζουμε στο άρθρο 12: «Απαγορεύεται η χρησιμοποίησις υπό των οδηγών αυτοκινήτων παντός είδους εκτυφλωτικών φώτων εντός της πόλεως· κατ’ εξαίρεσιν λόγω του ανωμάλου του εδάφους επιτρέπεται αύτη 1) από της επαύλεως Σκουλούδη Πειραϊκής Χερσονήσου μέχρι Β. Περιπτέρου, 

2) επί της λεωφόρου Φαλήρου από του Ζυθοπωλείου Φωκά επί της πλατείας Αλεξάνδρας μέχρι της διασταυρώσεως αυτής μετά της οδού Τζαβέλλα, 3) από της γεφύρας Αγ. Διονυσίου και εκείθεν καθ’ όλην την έκτασιν του συνοικισμού Ταμπουρίων και επί της οδού της οδηγούσης προς τον συνοικισμόν Κοκκινιάς από της διασταυρώσεως των οδών Θηβών και Γορδίου μέχρι της οδού 1 (ένα). Υποχρεούνται όμως οι οδηγοί κατά την διασταύρωσιν αυτοκινήτων, αμαξών και άλλων οχημάτων να μειώνωσι την έντασιν των φώτων τουλάχιστον προ 50 μέτρων μέχρι ου αντιπαρέλθωσι ταύτα».  

Τα δρομολόγια και οι αριθμοί των λεγόμενων σήμερα αστικών λεωφορείων στα 1930 ήταν τα παρακάτω:

[Τα μεταφέρω αυτολεξεί όπως τα βρήκα σε ένα παλιό φυλλάδιο και ίσως μπερδευτείτε - λίγο ή αρκετά - αλλά το ζητούμενο είναι να πάρετε μια δόση από τον τρόπο έκφρασης των γραφιάδων δημοσίων υπαλλήλων της εποχής και να αποδοθούν γλαφυρά οι περιγραφές των θέσεων αφετηρίας - τέρματος καθώς και των κατευθύνσεων της κάθε λεωφορειακής γραμμής. Πόσο μάλλον που κατά πάσα πιθανότητα αυτή η διάταξη των δρομολογίων στον Πειραιά είναι η πρώτη που θεσπίστηκε]

ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΣ.

1) ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ ΘΕΑΤΡΟΝ – ΑΓ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

Σταθμός α) Παρά το Δημοτικόν Θέατρον, το τμήμα της οδού Αγ. Κωνσταντίνου το περιλαμβανόμενον μεταξύ των οδών Σωκράτους [σήμερα Ηρώων Πολυτεχνείου], Κολοκοτρώνη αριστερά τω κατερχομένω δια της οδού Αγίου Κωνσταντίνου προς την οδόν Κολοκοτρώνη και από του πρώτου εκεί δένδρου μέχρι του δημοτικού φανού καθέτως προς το πεζοδρόμιον δι’ οκτώ αυτοκίνητα. Το έννατον έχον σειράν προς αναχώρησιν ανέρχεται εις την οδόν Σωκράτους και σταθμεύει παρά το δεξιόν πεζοδρόμιον εις απόστασιν δύο μέτρων από της γωνίας. Επί τη αφίξει δεκάτου αναχωρεί υποχρεωτικώς το πρώτον την δ’ ούτως εκκενουμένην μίαν επί της οδού Σωκράτους θέσιν καταλαμβάνει το αμέσως επόμενον του αναχωρήσαντος αυτοκινήτου.

Σταθμός β) Εις Άγιον Βασίλειον, το τμήμα της οδού Αποστόλη το περιλαμβανόμενον μεταξύ των οδών Φραγκιαδών και Σαχτούρη παρά το αριστερόν πεζοδρόμιον το κατερχομένω την οδόν Αποστόλη προς την Σαχτούρη δια τέσσαρα αυτοκίνητα. Το πέμπτον εισέρχεται εις την οδόν Σαχτούρη και σταθμεύει προ του φαρμακείου Δεδοπούλου έτοιμον προς αναχώρησιν· επί τη αφίξει έκτου αναχωρεί υποχρεωτικώς το πρώτον. [Η στάση σήμερα έχει δικαίως την ονομασία ΠΑΛΑΙΟ ΤΕΡΜΑ]

Η διαδρομή μεταξύ των άνω τόπων σταθμεύσεως υπό τα στοιχεία α΄ και β΄ από Δημοτικού Θεάτρου μέχρι Αγ. Βασιλείου γίνεται ως εξής:

Λεωφόρος Σωκράτους, οδός Σαχτούρη, δεξιά οδόν Φραγκιαδών και αριστερά οδού Αποστόλη όπου και το τέρμα.

Τα αυτοκίνητα ταύτα φέρουν τον αριθμόν 1 και επιγραφάς κατά τας διατάξεις της παρούσης Αστυνομικής Διατάξεως.

Ο τόπος της εκκινήσεως, το τέρμα της διαδρομής και ο αριθμός δηλούνται μόνον επί μιάς όψεως της πλακός της όπισθεν αφιεμένης λευκής. Παρομοία επιγραφή κατά τας αυτάς διατάξεις και αύτη θέλει επιτεθή και εις το όπισθεν του αυτοκινήτου μέρος επί της στέγης και αύτη.

2) ΤΕΛΩΝΕΙΟΝ – ΑΓΙΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ

Σταθμός α) Παρά την πλατείαν Τελωνείου το τμήμα της οδού Σαχτούρη το περολαμβανόμενον μεταξύ των οδών Φίλωνος και της στενωπού Τραπέζης παρά το δεξιόν πεζοδρόμιον τω κατερχομένω την οδόν Σαχτούρη προς την πλατείαν Τελωνείου, δι’ έξ αυτοκίνητα. Το έβδομον έχον σειράν προς αναχώρησιν διέρχεται την στενωπόν και σταθμεύει προ του κρεοπωλείου Α. Σταμούλη. Επί τη αφίξει 8ου αναχωρεί υποχρεωτικώς 

το 1ον.

Σταθμός β) Εις Άγιον Διονύσιον έναντι του σταθμού Σιδηροδρόμου Λαρίσσης από της εκεί προσφυγικής παράγγας της χρησιμοποιουμένης ως καφφενείον εις μίαν σειράν κατά μήκος του πεζοδρομίου του σταθμού μέχρι της και πέραν του προς τα κάτω ηλεκτρικού στύλου δι’ 8 - 10 αυτοκίνητα παραλλήλως και εις απόστασιν 4 μέτρων από των γραμμών τροχιοδρόμων παραλίας.     

Η διαδρομή μεταξύ των σημείων σταθμεύσεως υπό τα στοιχεία α΄) και β΄) από Τελωνείου εις Άγιον Διονύσιον γίνεται δια των οδών Μιαούλη, Πλούτωνος, Αγ. Διονυσίου και αντιθέτως πλην κατά την επάνοδον εκ της οδού Μιαούλη ακολουθούν αριστερά την οδόν Φιλελλήνων και δεξιά δια της οδού Φίλωνος εισέρχονται εις την Σαχτούρη όπου και η αφετηρία. Τα λεωφορεία ταύτα φέρουσι τον αριθμόν 2 και επιγραφάς όπισθεν και έμπροσθεν καθέτως επί της στέγης του αυτοκινήτου κατά την Αστυνομικήν διάταξιν. Η διαδρομή δηλούται επί της μιάς μόνον όψεως της πλακός της όπισθεν αφιεμένης λευκής.

[Στενωπός Τραπέζης, σήμερα η Παλαιάς Τραπέζης. Οδός Πλούτωνος, σήμερα η ακτή Καλλιμασιώτη. 

Αγίου Διονυσίου, σήμερα η ακτή Κονδύλη]

3) Σ.Α.Π. – ΚΑΣΤΕΛΛΑ

Σταθμός α) Εις την πλατείαν Λουδοβίκου την έναντι της παλαιάς κεντρικής εισόδου του σταθμού γραμμήν της πλατείας από του πρώτου ηλεκτρικού στύλου του έναντι της Τραπέζης Βιομηχανίας και με κατεύθυνσιν προς το κατάστημα της Τραπέζης ταύτης, δι’ έν αυτοκίνητον· αφικνουμένου δευτέρου αναχωρεί υποχρεωτικώς το 1ον, εφ’ όσον δεν υπάρχει ελεύθερος χώρος όπισθεν των καθοριζομένων κατωτέρω και επί της αυτής γραμμής σημείων σταθμεύσεως των αυτοκινήτων των εκτελούντων συγκοινωνίαν με την συνοικίαν του Αγίου Βασιλείου. Υπάρχοντος εκεί χώρου δύνανται να σταθμεύσωσιν 2 και 3 εισέτι αυτοκίνητα της γραμμής Καστέλλας.

Σταθμός β) Εις την Καστέλλαν προ της εισόδου του εκεί εδωδιμοπωλείου Κουτουλέντη δια 3 αυτοκίνητα, κατά μήκος και παραλλήλως προς τε την γραμμήν του τραμ και το πεζοδρόμιον του καταστήματος.

Η διαδρομή μεταξύ των άνω θέσεων σταθμεύσεως υπό στοιχεία α και β από σταθμού Καστέλλας γίνεται ως εξής: Σταθμός Ηλεκτρικού σιδηροδρόμου, οδός Ναυαρίνου, οδός Τσαμαδού, οδός Μιαούλη, οδός Γεωργίου Α΄, οδός Βενιζέλου, Πασά λιμάνι, Τρ. Μητσοπούλου, λεωφόρος Φαλήρου, τέρμα. Η επάνοδος γίνεται δια των αυτών οδών αλλά από Γεωργίου του Α΄ ακολουθούν την ακτήν Πλούτωνος, οδόν Πλούτωνος μέχρι πλατείας Λουδοβίκου όπου και η αφετηρία, καθ’ όλην την διάρκειαν της ημέρας μέχρι της 8ης μ.μ. Από δε της ώρας ταύτης και μετέπειτα η επάνοδος γίνεται κατ’ ακριβώς αντίθετον δρομολόγιον, δια των οδών Μιαούλη, Τσαμαδού, Ναυαρίνου. Τα αυτοκίνητα ταύτα φέρουσι αριθμόν 3 και επιγραφάς εμπρός και καθέτως επί της στέγης του αυτοκινήτου επί της μιάς μόνον όψεως κατά τους ορισμούς της παρούσης αστυνομικής διατάξεως.

[Οδός Μιαούλη, σήμερα Εθνικής Αντιστάσεως. Οδός Βενιζέλου, σήμερα Γρ. Λαμπράκη. Λεωφόρος Φαλήρου, σήμερα ακτή Κουμουνδούρου. Ακτή Πλούτωνος, σήμερα ακτή Ποσειδώνος. Οδός Πλούτωνος, σήμερα ακτή Καλλιμασιώτη]

4) ΔΗΜΑΡΧΕΙΟΝ – ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ

Σταθμός α΄) Το τμήμα της οδού Ομήρου το περιλαμβανόμενον μεταξύ των οδών Φίλωνος και Μιαούλη δεξιά τω κατερχομένω την οδόν Ομήρου προς την οδόν Μιαούλη δι’ οκτώ αυτοκίνητα αφιεμένου ελευθέρου χώρου 3 μέτρων προ του καταστήματος και της εισόδου της εκεί Τραπέζης Εμπορικής Πίστεως· αφικνουμένου εννάτου αναχωρεί υποχρεωτικώς το 1ον.

Σταθμός β΄) Εις Αγίαν Σοφίαν το τμήμα της οδού Παλαμηδίου το περιλαμβανόμενον μεταξύ των οδών Αρτεμησίου και Λακωνίας παρά το αριστερόν πεζοδρόμιον τω κατερχομένω την οδόν Παλαμηδίου προς την οδόν Λακωνίας δι’ οκτώ αυτοκίνητα· αφικνουμένου το εννάτου αναχωρεί υποχρεωτικώς το πρώτον.

Η διαδρομή μεταξύ των άνω σημείων σταθμεύσεως υπό τα στοιχεία α΄ και β΄ από οδού Ομήρου – Αγ. Σοφίαν γίνεται ως εξής: Οδός Ομήρου, οδός Μιαούλη, οδός Τσαμαδού, οδός Ναυαρίνου, Πλατεία Λουδοβίκου, οδός Πλούτωνος, οδός Λακωνίας, οδός Κριεζώτου από Αρτεμησίου, αριστ. οδός Παλαμηδίου όπου και το τέρμα.

Η επάνοδος δι’ αντιθέτου δρομολογίου, αλλά από πλατείας του σταθμού του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου ακολουθούν την οδόν Πλούτωνος αριστερά την οδόν Γεωργίου του Α΄ αριστερά Φίλωνος Ομήρου όπου και η αφετηρία μέχρι της 8 μ.μ. Από δε της ώρας ταύτης και μετέπειτα η επάνοδος γίνεται κατ’ ακριβώς αντίθετον δρομολόγιον Πλατείας Λουδοβίκου, οδού Ναυαρίνου, Τσαμαδού, Φίλωνος Ομήρου όπου και η αφετηρία.

Και τα αυτοκίνητα ταύτα φέρωσι αριθμόν 4 και επιγραφάς ως και των λοιπών γραμμών.

[Οδός Ομήρου, σήμερα Μακράς Στοάς. Οδός Μιαούλη, σήμερα Εθνικής Αντιστάσεως. Οδός Πλούτωνος, σήμερα ακτή Καλλιμασιώτη και Κυριακούλη Μαυρομιχάλη. Οδός Αρτεμησίου, σήμερα Αντιπλοιάρχου Βλαχάκου]

5) ΑΓΟΡΑ – ΚΟΚΚΙΝΙΑ

Σταθμός α΄) Το τμήμα της οδού Μιαούλη το περιλαμβανόμενον μεταξύ των οδών Ν. Μπήττυ και Ηφαίστου παρά το δεξιόν πεζοδρόμιον τω κατερχομένω την οδόν Μιαούλη προς Ωρολόγιον δια 15 αυτοκίνητα. Επί τη αφίξει του 16ου αναχωρεί το 1ον υποχρεωτικώς.

Σταθμός β΄) Εν Κοκκινιά επί της οδού Ζωοδόχου Πηγής και παρά τω έναντι της εκκλησίας Αγίου Νικολάου πεζοδρομίω αυτής, του πρώτου λεωφορείου αυτοκινήτου σταθμεύοντος εις απόστασιν 4 μέτρων από της γωνίας των οδών Ζωοδόχου Πηγής και Επ. Χαριλάου με την μηχανήν προς την οδόν Επ. Χαριλάου. Εις τον σταθμόν τούτον θέλουσι σταθμεύει 15 λεωφορεία αυτοκίνητα κατά σειράν το έν όπισθεν του άλλου και εις απόστασιν ενός μέτρου απ’ αλλήλων καθοριζομένης της σταθμεύσεως αυτών εκ του πρώτου αυτοκινήτου ούτινος ανωτέρω καθορίζεται επακριβώς η στάθμευσις. Αφικνουμένου του 16ου αναχωρεί υποχρεωτικώς το 1ον.

Η διαδρομή μεταξύ των άνω σημείων υπό στοιχεία α΄ και β΄ από Αγοράς - Κοκκινιά γίνεται ως εξής: Οδός Μιαούλη, οδός Ν. Μπήττυ, οδός Μ. Στοάς, Ιπποδαμείας, Ρετσίνα, Θηβών, Γορδίου, δεξιά πρώτη δίοδος ξυλίνων παραγκών, οδός 1ης ή Αγ. Αναργύρων δια της γεφύρας εις την οδόν Καλλιπόλεως, οδός Βιθυνίας, αριστερά είσοδος εις την οδόν Ζωοδόχου Πηγής ένθα η στάσις.

Η επάνοδος θέλει γίνεται εκ της στάσεως δια της οδού Επ. Χαριλάου και της ιδίας Γεφύρας εις την οδόν 1ην ή Αγ. Αναργύρων, οδού Θηβών, Ρετσίνα και δια της πλατείας Ιπποδαμείας και οδού Μιαούλη κατ’ ευθείαν εις την αφετηρίαν.

Τα αυτοκίνητα ταύτα έχουσιν αριθ. 5 και επιγραφήν όπως και των άλλων γραμμών.

[Οδός Μιαούλη, σήμερα Εθνικής Αντιστάσεως. Ναυάρχου Μπήττυ, σήμερα Καραολή - Δημητρίου. 

Οδός Ηφαίστου, σήμερα Ελ. Βενιζέλου. Οδός Μακράς Στοάς, σήμερα Δ. Γούναρη]

6) Σ.Α.Π. – ΦΡΕΑΤΤΥΣ

Σταθμός α΄) Την έναντι της παλαιάς κεντρικής εισόδου του σταθμού γραμμήν της πλατείας Λουδοβίκου και μεταξύ των δύο πρώτων ηλεκτρικών στύλων δι’ έν αυτοκίνητον εν συνεχεία και όπισθεν του εκτελούντος την διαδρομήν σταθμού Καστέλλας. Αφικνουμένου δευτέρου αναχωρεί υποχρεωτικώς το 1ον, μόνον εφ’ όσον δεν υπάρχει χώρος ελεύθερος όπισθεν των καθοριζομένων κατωτέρω και επί της αυτής γραμμής και προς τα κάτω μέχρι του χαλβαδοποιείου Χατζηγιάννη σημεία στάσεως των αυτοκινήτων των εκτελούντων την συγκοινωνίαν της συνοικίας Αγίου Βασιλείου.

Σταθμός β΄) Επί της πλατείας Φρεαττύδος διά τέσσαρα αυτοκίνητα παραλλήλως προς το κιγκλίδωμα του κήπου του εκεί καφενείου Κων)νου Μουκάκη από του ηλεκτρικού στύλου μέχρι της αυτόθι παραλίας.

Η διαδρομή μεταξύ των σημείων τούτων υπό τα στοιχεία α΄ και β΄ από του σταθμού ηλεκτρικού σιδηροδρόμου μέχρι Φρεαττύδος γίνεται ως εξής: οδός Ναυαρίνου, Τσαμαδού, Μιαούλη, Γεωργίου του Α΄, ακτή Πλούτωνος, πλατεία Λουδοβίκου μέχρι της 8ης μ.μ. τον χειμώνα και της 9ης το θέρος. Από της ώρας ταύτης και μετέπειτα η επιστροφή γίνεται κατ’ ακριβώς αντίθετον δρομολόγιον, δια των οδών Μιαούλη, Τσαμαδού, Ναυαρίνου κ.λ.π. Τα αυτοκίνητα ταύτα έχουσι τον αριθμόν 6 και επιγραφάς ως και των λοιπών γραμμών.

[Εδώ φαίνεται ότι η διάταξη είναι ελλιπής, δεν αναφέρεται ολόκληρο το δρομολόγιο, ίσως να ενδιέφερε μόνο το κομμάτι του πέρατος της στάθμευσης. Πάντως ακόμα και σήμερα, το 2014, το αντίστοιχο 904, αφού με τα έργα μετρό δεν έχει πλέον την αφετηρία στην πλατεία Λουδοβίκου ή Οδησσού, περνά και κάνει στάση από το σημείο]

7) Σ.Α.Π. – ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

Σταθμός α΄) Εις την πλατείαν Λουδοβίκου την έναντι της παλαιάς κεντρικής εισόδου του σταθμού Α. Π. γραμμήν της πλατείας με κατεύθυνσιν προς την Τράπεζαν Βιομηχανίας δια δύο αυτοκίνητα  κατά μήκος και εν συνεχεία προς τα εκτελούντα την συγκοινωνίαν Καστέλλας και Φρεαττύδος από του δευτέρου ηλεκτρικού στύλου και κάτω. Αφικνουμένου τρίτου αναχωρεί υποχρεωτικώς το πρώτον, εφ’ όσον όμως υπάρχει κενός χώρος επί της αυτής γραμμής της πλατείας μέχρι του ηλεκτρικού στύλου του έξωθι του χαλβαδοποιείου Χατζηγιάννη δύναται να σταθμεύωσιν έν και δύο αυτοκίνητα εκ των εκτελούντων την διαδρομήν σταθμού Αγίου Βασιλείου. Τα αυτοκίνητα ταύτα μετά την 8ην μ.μ. τον χειμώνα και 9ην μ.μ. το θέρος θέλουσιν σταθμεύη εντός της οδού Λουδοβίκου και εις το δεξιόν πεζοδρόμιον του κατερχομένου δι’ αυτής προς την οδόν Ναυαρίνου.

Σταθμός β΄) Εις Άγ. Βασίλειον εις την οδόν Αποστόλη όπως και τα ανωτέρω τα εκτελούντα την συγκοινωνίαν Δημ. Θεάτρου παρά το δεξιόν όμως ταύτα πεζοδρόμιον δια 3 αυτοκίνητα· αφικνουμένου τετάρτου αναχωρεί υποχρεωτικώς το πρώτον.

Η διαδρομή των άνω σημείων υπό τα στοιχεία α΄ και β΄ γίνεται δια των εξής οδών:

Ναυαρίνου, Τσαμαδού, Μιαούλη, Γεωργίου Α΄, Σωκράτους, Σαχτούρη, Φραγγιαδών [sic], Αποστόλη. Η δε επάνοδος κατ’ ακριβώς αντίθετον δρομολόγιον πλην επί της οδού Γεωργίου του Α΄ ακολουθούν την ακτήν Πλούτωνος, οδόν Πλούτωνος, πλατείαν Λουδοβίκου όπου και το τέρμα μέχρι της 8ης μ.μ. ώρ. τον χειμώνα και 9ης μ.μ. το θέρος. Από δε των ωρών τούτων δια της λεωφόρου Σωκράτους, Ναυάρχου Μπήττυ, 

Μ. Στοάς, Κέκροπος, Λουδοβίκου, εις ην θα σταθμεύωσι, παρά το δεξιόν πεζοδρόμιον της οδού ταύτης τω κατερχομένω προς την οδόν Ναυαρίνου. Τα αυτοκίνητα ταύτα έχουσιν αριθ. 7 και επιγραφάς ως και τα των άλλων γραμμών.

8) ΔΗΜΑΡΧΕΙΟΝ – ΑΓ. ΣΟΦΙΑ – ΤΑΜΠΟΥΡΙΑ

Σταθμός α΄) Παρά την πλατείαν Θεμιστοκλέους το τμήμα της οδού Γεωργίου Α΄ το έναντι του καταστήματος της Δημαρχίας και μεταξύ της οδού Μιαούλη και παραλίας κατά μήκος των παραγγών παρά το δεξιόν πεζοδρόμιον τω κατερχομένω την οδόν Γεωργίου του Α΄προς την παραλίαν, δι’ έξ αυτοκίνητα αφιεμένου ελευθέρου χώρου πέντε μέτρων προ του εμπορικού καταστήματος ανδρικών ειδών Μιχαλοπούλου· αφικνουμένου του 9ου [sic] αποχωρεί υποχρεωτικώς το 1ον.

Σταθμός β΄) Εις την συνοικίαν Ταμπουρίων επί της οδού Αγχιάλου εις το αριστερόν έρεισμα ταύτης παρά το πεζοδρόμιον του εκεί καφεζυθεστιατορίου «Παράδεισος» του Γ. Παρίζνη, κατά μήκος εις μίαν σειράν δι’ οκτώ αυτοκίνητα· αφικνουμένου του 9ου αποχωρεί υποχρεωτικώς το 1ον. Η διαδρομή μεταξύ των δύο ως άνω σημείων υπό τα στοιχεία α΄ και β΄ από Δημαρχείου εις συνοικισμόν Ταμπουρίων γίνεται ως εξής: Δημαρχείον, οδός Μιαούλη, οδός Τσαμαδού, οδός Ναυαρίνου, πλατεία Λουδοβίκου, Πλούτωνος, Αγίου Διονυσίου, Αρτεμησίου, Παλαμηδίου, Αγχιάλου και εκείθεν δι’ ανωνύμων και οικοπέδων εις Ταμπούρια όπου και το τέρμα της διαδρομής. Η επάνοδος δι’ αντιθέτου δρομολογίου, αλλά προς το τέλος και από της πλατείας του ηλεκτρικού σταθμού, ακολουθούν την οδόν Πλούτωνος, ακτήν Πλούτωνος, Γεωργίου του Α΄ όπου και η αφετηρία μέχρι της 8ης μ.μ. τον χειμώνα και 9 μ.μ. το θέρος, από δε της ώρας ταύτης  δι’ ακριβώς αντιθέτου δρομολογίου. Τα αυτοκίνητα ταύτα φέρουσι τον αριθμόν 8 και επιγραφάς ως και τα των λοιπών γραμμών.

Η αμέσως επόμενη αλλαγή ήταν η αυτοτελής γραμμή Ταμπουρίων. Την κατοχύρωσε η υπ’ αριθμόν 96 αστυνομική διάταξη της 18.1.1930:

«Άρθρον μόνον. Καθορίζομεν ως τόπον σταθμεύσεως εν Πειραιεί των αυτοκινήτων λεωφορείων της γραμμής Ταμπουρίων την αριστεράν τω ανερχομένω από του Δημαρχείου Πειραιώς πλευράν της οδού Μιαούλη και δη το μεταξύ των οδών Νικήτα και Ναυάρχου Μπήττυ τμήμα ταύτης, δρομολόγιον δε ως εξής:

Εκ Πειραιώς από της οδού Μιαούλη προς την οδόν Ναυάρχου Μπήττυ, εκείθεν προς την οδόν Μακράς Στοάς, εκείθεν προς την οδόν Ναυαρίνου, εκείθεν προς την οδόν Πλούτωνος κ.λ.π. Εκ Ταμπουρίων δια της οδού Πλούτωνος προς την οδόν Γεωργίου Α΄ και εκείθεν προς την οδόν Μιαούλη μέχρι της στάσεως.

Καθορίζομεν επίσης τον αριθμόν των σταθμευόντων αυτοκινήτων εις την ως άνω θέσιν εις έξ, υποχρεωμένου του πρώτου κατά σειράν ν’ αναχωρήση άμα τη αφίξει εβδόμου. Οι παραβάται της παρούσης διώκονται και τιμωρούνται συμφώνως τω Νόμω 3464 και άρθρ. 628 και 697 του Κ. Π. Νόμου».

Οι στάσεις των λεωφορείων αποφασίστηκε γενικά να βρίσκονται «οκτώ μέτρα προ των καθορισμένων τοιούτων σημείων στάσεων ηλεκτρικών τραμ, εφ’ όσον το σημείον τούτο δεν συμπίπτει προς καμπήν ή διασταύρωσιν της οδού». Σε τέτοια περίπτωση «η άνω απόστασις να εκταθή επ’ ολίγου και αναλόγως».. Βεβαίως σε οδούς που δεν περνούν τα τραμ ορίζονται οι κατάλληλες στάσεις. [Έτσι μου λύθηκε η απορία, διάβασα ότι το όνομα της στάσης «Χαρτοφύλακα» στην Αγία Σοφία προήλθε από το τότε «Ζυθοπωλείον Χαρτοφύλακα»]  

Τα περισσότερα οχήματα ανήκαν σε ιδιώτες. Το καλοκαίρι του 1928 οι ιδιοκτήτες «των αυτοκινήτων πολυτελείας ταξί και λεωφορείων» υποχρεώθηκαν να αναρτήσουν πινακίδες με τον αριθμό των επιτρεπομένων θέσεων επιβατών που να συμφωνεί με εκείνον που ήδη αναγράφεται στην άδεια κυκλοφορίας.

Το αντίτιμο των εισιτηρίων είχε ορισθεί ανάλογα με την διαδρομή, την απόσταση και την ώρα. 

Για παράδειγμα: Ηλεκτρικός Σταθμός – Πασά - λιμάνι. Την ημέρα 1.20 δραχμές. Από τα μεσάνυχτα έως 

τις 5 το πρωί (από Απρίλιο έως Σεπτέμβριο) ή έως τις 6 το πρωί  (τους υπόλοιπους μήνες) 2 δραχμές. 

[1.20 δραχμές! Τι φοβερή αντιστοιχία με τις τιμές στις μέρες μας του 2014! Η απλή διαδρομή κοστίζει 

1.20 ευρώ..]

Ηλεκτρικός Σταθμός – Πασά - λιμάνι – Σχιστό. 1.50 και 3 δραχμές. [Σχιστό είναι περιοχή της Καστέλλας]               

Ηλεκτρικός Σταθμός – Πασά - λιμάνι – Φάληρον. 3 και 4 δραχμές. Εις δε τους ενδιαμέσους σταθμούς από Πασά - λιμάνι – Σχιστό 1.20 και 2 δραχμές, Σχιστό - Φάληρον 1.20 και 2 δραχμές.

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Πειραϊκά Γράμματα. Τεύχος 42. Ιανουάριος - Μάρτιος 2005. Σελ. 47 - 49 

με τίτλο «Η συγκοινωνία στον Πειραιά του 1930». Εδώ μεταφορά επαυξημένη. 

Γράφτηκε στην Αθήνα, Πελλήνης 1 και Πατησίων, τον Αύγουστο του 2014.  

Μέρες του 1998 μέσα από τις πειραϊκές δημοσιογραφικές αναμνήσεις μου.

[Μια επιλογή των τότε δραστηριοτήτων μου..]

 

                                                                                Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης. 

1 Ιανουαρίου 1998, ώρα 14.36. «Δημήτρη γειά σου, χρόνια πολλά, καλή χρονιά, πάλι σε ξαναπαίρνω τηλέφωνο δε σε βρίσκω εκεί πέρα, να είσαι καλά και του χρόνου, πολλά φιλιά, γειά σου». [Δεν ξέρω γιατί αντέγραψα τότε και φύλαξα αυτό το ευχετήριο τηλεφωνικό μήνυμα της μητέρας μου που έστειλε από την Κρήτη. Τώρα που το ξαναδιαβάζω, μου είναι πολύτιμο αφού είναι απούσα από τις 14 Δεκεμβρίου του 2002]

5 Ιανουαρίου 1998. Πέρασε από το ταχυδρομείο και συναντηθήκαμε, ο Αναστάσιος Παπάζογλου, γενικός γραμματέας της Αδελφότητας των Βιθυνών Νίκαιας, Γρεβενών 23.

8 Ιανουαρίου 1998. Παρέλαβα για να μοιράσω στους γνωστού μου δύο πακέτα ημερολογίων του Δήμου Πειραιά, με θέμα: Πειραιάς, Συλλέκτες και Ιστορία.

Σάββατο 10 Ιανουαρίου 1998. Ώρα 11.30 έως 13.00. Ακτή Μουτσοπούλου 66. Νικόλας Ντόριζας. 

Στο άνετο γραφείο του με μακέτες, σχέδια, γλυπτά, κεραμικά, έπιπλα και βιβλία είχαμε μια πρώτη γνωριμία και συζήτηση πάνω στη δουλειά και το βιβλίο του.

Το ίδιο βράδυ πήγα στην οικία του Στέλιου Μπινιάρη για τις τελευταίες διορθώσεις του κειμένου. 

Η Αδαμαντία όπως κάθε φορά είχε ετοιμάσει ένα καλό δείπνο..

12 Ιανουαρίου 1998. Μέγαρο ΟΛΠ. Πρόεδρος ο Γιώργος Κλαυδιανός. Έκλεισα ραντεβού μαζί του αύριο στις 11.00. Η φίλη Αννίτα Αναγνωστοπούλου μου έδωσε το ημερολόγιο ΟΛΠ 1998. Πίνακάς της βρίσκεται στο γραφείο του προέδρου του Δ.Σ. Θα παρουσιάσω το φωτογραφικό και ζωγραφικό της έργο.

Γκαλερί Η2Ο, οδός Αλκιβιάδου. Έκτίθενται αφίσες από τις ταινίες «Όσα παίρνει ο άνεμος», «Το πλοίο των τρελών», «Κλεοπάτρα». Φωτογραφίες από τα σινεμά ΔΕΛΦΟΙ και ΑΥΡΑ της Καλλίπολης των ετών 1960 - 1975. Κολάζ ηθοποιών από διάφορα βιβλία. Συνεχίζεται και η έκθεση του Μιχάλη Καλογήρου με έργα του. Ακολούθησε μπουφές.

[Από τον Μιχάλη Καλογήρου πήρα συνέντευξη στις 15.1.1998]

27 Ιανουαρίου 1998. Συνάντηση με τη Χαρούλα Σταθοπούλου, στη γραμματεία της Εταιρείας των Φίλων Δημοτικού Θεάτρου Πειραιώς. Παρέλαβα φάκελο με έντυπα των εκδηλώσεών τους.

30 Ιανουαρίου 1998. Cavo d’ Oro. Βασιλέως Παύλου 19 - 21. Συνεστίαση και κοπή πίτας της Φιλολογικής Στέγης. 6000 δραχμές το άτομο. Τραγούδι Γιάννης Πετρόπουλος, Ελένη Ροδά κ.ά. Ο Νίκος Κατσουλός μοίρασε στα τραπέζια το 2^ο τεύχος του περιοδικού ΑΝΤΙ - ΠΑΡΑΘΕΣΕΙΣ ΣΚΕΨΗΣ ΛΟΓΟΥ ΤΕΧΝΗΣ. Είχα ήδη το πρώτο από τον συνάδελφο Παναγιώτη Φριλίγγο.

Κυριακή 1 Φεβρουαρίου 1998. Ώρα 20.15 έως 00.30. Κώστας Θεοφάνους, Θανάσης Ζαφειρόπουλος, φαγητό στον Στέλιο Μπινιάρη. Βροχερή βραδιά. Σουτζουκάκια με χοντρά μακαρόνια, Lac de Roches Σαββατιανό. Ευρεία συζήτηση για Στάλιν, Τρότσκι, δουλεία στην αρχαία Ελλάδα, θρησκοληψία στο Βυζάντιο, τη μεγάλη πορεία του Μάο. Ο Μπινιάρης απήγγειλε το ΕΡΙΘΕΛΓΗ ΑΘ. ΒΑΡΔΑΜΑΣΚΟΥ (ποίημα για την πεθερά του!). Η γυναίκα του Αδαμαντία, τη ΘΑΛΑΣΣΑ, τον ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟ. Ο Ζαφειρόπουλος τη ΔΑΣΚΑΛΑ, το ΛΑΧΕΙΟ. Μιλήσαν για τον Κώστα Σούκα (ανθρώπινοι χαρακτήρες στα έργα του) και τα οικογενειακά του, για τον Λεβάντα (επιφανειακός και καλός στις δημόσιες σχέσεις), τον Λιαρούτσο.

5 Φεβρουαρίου 1998. Η Μαριάνθη Κοτέα μου έδωσε το βιβλίο της Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ 

(η φωτογραφία του εξωφύλλου είναι από την συλλογή μου) και τη μελέτη της ΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ (δεν θα το έγραφε αν δεν λάμβανε υπ’ όψη της ως βάση ένα παλιό έντυπο του Δήμου Πειραιά του 1877 που της παραχώρησα, θαυμάζω τον τρόπο γραφής της, τον πλούτο των γνώσεων και τις διαπιστώσεις - συμπεράσματα που παραθέτει στα έργα της).

Τετάρτη 11 Φεβρουαρίου 1998. Τηλεφώνησα στην κ. Σταθοπούλου, θετικές οι κριτικές της για το άρθρο μου για το βιβλίο του Ντόριζα που εξέδοσαν. Πέρασα από το Μιχάλη Καλογήρου, κάναμε τις τελικές διορθώσεις. Μου δώρησε ένα χαρακτικό του, 1984, αντίτυπο 126/150. Πέρασα από το Ιστορικό Αρχείο, έρευνα για τις οδούς Ταχυδρόμου και Μαρίας Χατζηκυριακού που ζήτησε ένας συνάδελφος για σχολική εργασία της κόρης του. Επίσκεψη στο σπίτι του Σίμου Μιχαηλίδη, μιλήσαμε για το αρχείο του. 6^ο Λύκειο Πειραιά, οδός Αφεντούλη. Συνομιλία με την κ. Τσεβά - Κορωναίου. Το βράδυ συμβούλιο στην Φιλολογική Στέγη. Απολογισμός εκδηλώσεων και σχεδιασμός των επόμενων. Επανακυκλοφορεί η δημοτική εφημερίδα ΠΕΙΡΑΙΑΣ.

Δευτέρα 16 Φεβρουαρίου 1998. ΕΛΑΪΣ Α.Ε. Συνάντηση με την Μαρία Θρουβάλα,  υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων. Μιλήσαμε για πολλά, ειδικά για τα προσεχή πολιτιστικά σχέδια της εταιρείας (προβολή του Νέου Φαλήρου).

Γραφεία ΠΕΙΡΑΪΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ. Για τα γενέθλια του Σωτήρη Σουκαρά, κοινό γεύμα όλη η ομάδα της εφημερίδας. Τηλεφώνησα στον Ντόριζα, με ευχαρίστησε για την παρουσίασή του στην στήλη μου ΧΡΟΝΟΔΙΑΔΡΟΜΕΣ. Το περιοδικό ΛΙΜΑΝΙ είχε ανάλογο εκτενές κείμενο της Καλλιόπης Δράκου. Το άρθρο μου για τον Καλογήρου άρεσε πολύ στην Ειρήνη Τζουρπάκη. Ο Θεοφάνους μου άφησε δύο φορές μήνυμα για τη Δευτέρα 23.2. που παρουσιάζεται το βιβλίο του Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ στο καφέ του Δημοτικού Θεάτρου. [Δεν πήγα...]

17 Φεβρουαρίου 1998. Αλκιβιάδου 229, 3^ος όροφος. Γραφεία σωματείου ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΠΕΙΡΑΙΑ. Γράφτηκα μέλος και παρέλαβα το καταστατικό. Η πρώτη μου γνωριμία έγινε με την Λένα Τσατσάρου (κόρη της Ποτούλας Σταυριανάκου - Τσατσάρου) και την Άννα Πατεστή. [Τα χρήματα εγγραφής, 2000 δρχ. και 3000 η ετήσια συνδρομή, έδωσα στη Λένα στις 11.3. Για τον σύλλογο αυτό που εξακολουθώ να είμαι μέλος του, έχω πλήρες αρχείο, ειδικά όλη την σειρά του περιοδικού ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΟΡΟΣΗΜΟ που εκδίδει]

Πέρασα από τη ΔΕΠΕΠ, Πύργος Πειραιά. Είδα το συμμαθητή μου Βρασίδα Φιλιππάκο. Πήρα τεύχη και γράφτηκα να λαμβάνω την δημοτική εφημερίδα ΠΕΙΡΑΙΑΣ. Για όσους το ψάχνουν, ο αριθμός τεύχους 69 

δεν κυκλοφόρησε ποτέ.

26 Φεβρουαρίου 1998. Λυκούργου 6 - 8, 4^ος όροφος. Εφημερίδα ΠΕΙΡΑΪΚΟ 7ΗΜΕΡΟ του φίλου μου Γιώργου Αλεξάτου. Το πρώτο φύλλο βγήκε την Πέμπτη 19 Φεβρουαρίου 1998. Θα συνεργαστούμε.

5 Μαρτίου 1998. Ιωνίδειος. Στέλιος Ντάντης, διδάκτωρ Θεολογίας με μάστερ στην Αρχαιολογία, υποδιευθυντής. Μου έδωσε το βιβλίο του «Ιστορικά του Μοσχάτου».

Καφενείο ΠΕΙΡΑΪΚΟΝ της οδού Ολυμπίας. Ο Θεοφάνους με την παρέα του το κατέστησαν ένα είδους φιλολογικού σαλονιού. Είδα τον μουσουργό Κώστα Παρασκευόπουλο. Το ίδιο απόγευμα ώρα 18.30: 

Ο Θεοφάνους με περίμενε στο καφενείο, πήγαμε απέναντι στην Γρ. Λαμπράκη 110, στην οικία Κώστα Παρασκευόπουλου. Ήπια ελληνικό καφέ, από τις σπανιες φορές στη ζωή μου. Μιλήσαμε για τη μουσική και για τα ανέκδοτα συμφωνικά του έργα. Με υπερηφάνεια μ’ οδήγησε στο εργαστήρι του: εκεί απλώνεται μια μεγάλη και ολοκληρωμένη κατασκευή σιδηροδρόμου με την πόλη τριγύρω του. Τα χαρτονένια σπίτια είναι έργο δικό του. Το ίδιο και η σύνθεση. Χτύπησε το κουδούνι. Κατεβήκαμε. Μας περίμενε ο Σπύρος Κουσουρής με τον Μπινιάρη, τη γυναίκα του και την οικιακή βοηθό τους. Ο Παρασκευόπουλος και ο Θεοφάνους κάθησαν πίσω, εγώ μποστά στη μέση ανάμεσα Κουσουρή και Μπινιάρη! Πήγαμε στη σχολή Saint Paul, αίθουσα τελετών της οδού Κουντουριώτου 229-231. Είχε εκδήλωση ο Οδοιπορικός Σύλλογος Πειραιώς για τα 70 χρόνια του. Κάθισα δίπλα στον Βαγγέλη Μαρίνο, πήρα τον αριθμό τηλεφώνου της κυρίας Στρουμπούλη. [Σημείωσα αρκετά για τη βραδιά εκείνη, όμως δεν είναι του παρόντος]

23 Μαρτίου 1998. Εργάτες γκρεμίζουν το ξενοδοχείο ΝΕΑ ΑΝΑΤΟΛΗ με τις αξίνες. Πήγα στα εκπαιδευτήρια Πετράκη - Βαλσαμίδου. Σκοπός μου να συλλυπηθώ την κυρία Νίκη για το θάνατο της ιδρύτριας κυρίας Μαρίκας (1902 -14.2.1998).  Με υποδέχτηκαν με θέρμη. Στην εκδήλωση μνήμης που έκαναν οι μαθητές στον θεατρικό χώρο τους, χρησιμοποίησαν αποκλειστικά στοιχεία από το δικό μου κείμενο παρουσίασής της στην ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ, 26.6.1997. Στο βιβλιοπωλείο - Πειραϊκές Εκδόσεις Σπύρου Κουσουρή ο Γιάννης Ζερμπίνης μου αφιέρωσε το βιβλίο του ΡΟΜΑΝΤΙΚΟΣ ΤΑΞΙΔΕΥΤΗΣ.

25 και 26 Μαρτίου 1998. Κακοκαιρία. Ο άνεμος έριξε δένδρα στην οδό Τζανή. Η Ράλλειος που στεγάζεται στον 2^ο όροφο στον Πύργο Πειραιά έκλεισε λόγω ψύχους.. Ο καθηγητής Θεόδωρος Καϊράκης είναι πολύ συζητήσιμος και επικοινωνούμε τακτικά.

1 Απριλίου 1998. Τηλεφώνησα στον Χρήστο Πανάγο. Δεν ακούει καλά, «είμαι μεγάλης ηλικίας..». Για ό,τι χρειάζομαι να απευθύνομαι στον Ηλία Ηλιόπουλο, διευθυντή οικονομικών μελετών του ΕΒΕΑ. Πράγματι είχαμε πολύ καλή συνεργασία.

6 Απριλίου 1998. Με τον Γιάννη Στεφάνου έχουμε συχνή επικοινωνία. Είναι εξάδελφος της αδελφής Αλμπέρτας. Εργάζεται φύλακας στην Αθήνα, στο ΑΤRIUM της Χαριλάου Τρικούπη.  Στις 27/3 μου είχε δώσει χειρόγραφες σημειώσεις (σε ένδεκα μικρές ενότητες) με πειραϊκές αναμνήσεις του.

8 Απριλίου 1998. Πάντειο Πανεπιστήμιο. Αίθουσα Σάκη Καράγιωργα. Παρουσιάση του βιβλίου της Κοτέα για τη Βιομηχανική Ζώνη. Ήταν οι γονείς της και ο Δημήτρης Φερούσης. Προβλήθηκαν «Τα υδάτινα τοπία».

5 Μαΐου 1998. Τηλεφώνησε η Ροντήρη για την πρόοδο του Ινστιτούτου Ροντήρη. Μου έδωσε τον αριθμό τηλεφώνου του Θωμά Κινδύνη, είναι δάσκαλος θεάτρου, τον θεωρεί «διάδοχο» του πατέρα της. Με τις ΜΟΡΦΕΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ετοιμάζει την ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ σε Βεάκειο, Ωδείο Πατρών, Λυκαβηττό. Στο Δημοτικό Θέατρο: Τμήμα Πειραϊκών Σπουδών Πειραϊκού Συνδέσμου και το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Θέμα «Ο Πειραιάς χθες, σήμερα, αύριο». Μίλησαν οι Μητροπέτρος, Κασιμάτης, Αγραπίδης, Λεούσης, συντονιστής ο δημοσιογράφος Κωστής Δήμτσας.

Τετάρτη 13 Μαΐου 1998. Πήγα στην εργασία μου το πρωί επειδή στις 18.00 είχαμε την επίσημη πρώτη γενική συνέλευση των μελών των Φίλων του Αρχαιολογικού Μουσείου. Στην αίθουσα του «μνημείου της Καλλιθέας» υπήρχαν αναψυκτικά και υπογράφαμε παρουσίες (άλλοι συμπλήρωναν αιτήσεις νέου μέλους). Αφού έγινε σύντομα ο απολογισμός, μπήκαμε σε τουριστικό λεωφορείο και μέσω της Ακτής Μιαούλη πήγαμε στην Ηετιώνεια. Ξενάγηση από τον Γεώργιο Σταϊνχάουερ και τον Γιάννη Πολυχρονόπουλο. Παρών και ο Χατζημανωλάκης. Συζήτηση με τον Ντόριζα για τις διορθώσεις στο βιβλίο του. Κυριάκος Περιμένης του ΟΛΠ και πολλοί γνωστοί. Περιήγηση στο χώρο των αρχαίων τειχών, στους Πύργους και την Πύλη. Αποκάλυψη της Τάφρου. Μελλοντικά σχέδια αξιοποίησης της περιοχής. Βρέθηκε λατομείο, φάνηκαν δάπεδα οικιών. Λάβαμε σε διαφανές κάλυμμα τέσσερις έγχρωμες φωτοτυπίες αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Επιστρέφοντας πλησιάσαμε το σιλό και είδαμε τον χώρο που θα γίνει το νέο Υπουργείο Ναυτιλίας. Είδαμε αγκυροβολημένο το ΠΗΓΑΣΟΣ. Περασμένες 8 μ.μ. όταν φτάσαμε πίσω στο Μουσείο. Περπάτησα μέχρι το Δημοτικό με τον Παναγιώτη Μητροπέτρο. Είχε τελειώσει η συγκέντρωση υποστήριξης αποφυλάκισης του Λογοθέτη. Μέλη του ΚΚΕ μοίραζαν ένα απόσπασμα κειμένου από τον Ριζοσπάστη. Την επόμενη κυκλοφόρησε οκτασέλιδο παράρτημα της εφημερίδας ΠΕΙΡΑΙΑΣ του Δήμου με τίτλο «Κύμα συμπαράστασης στο Στέλιο Λογοθέτη».

Παρασκευή 22 Μαΐου 1998. Πρώτη διοργάνωση Γιορτής Άνοιξης ’98 στον Πειραιά, από το Σύνδεσμο Γυναικών Κρήτης και Νήσων Αιγαίου, στην πλατεία Αλεξάνδρας (ιδρύθηκε στα 1988 από τη δημοτική σύμβουλο Βαρβάρα Μανέτα).

Σάββατο 23 Μαΐου 1998. Ακτή Μιαούλη 10. Αίθουσα εκδηλώσεων του ΟΛΠ. Έκθεση γλυπτικής του φίλου Μιχάλη Κάσση, από 18/5 έως 15/6. Ελλάδα και Έλληνες θεοί. Με ξενάγησε και συζητήσαμε πάνω στη δουλεία του (πέτρα, μεταφορά, σχεδίασμα, έμπνευση, δημιουργία). Στο βιβλίο εντυπώσεων έγραψα: 

«Στα χέρια σου η πέτρα βρήκε το ΔΑΣΚΑΛΟ της. Εμείς χαιρόμαστε στα έργα σου τη συνέχεια των αρχαίων ελληνικών γλυπτών, την πηγή που δε στερεύει της εθνικής μας θρησκείας». Το απόγευμα στην έκθεση στο Ζάππειο μέγαρο κατέγραψα κάποια κείμενα πειραϊκού περιεχομένου και τα δημοσίευσα.

26 και 27 Μαΐου 1998. .. Συνάντησα τη θεία μου Άννα κι ήπιαμε καφέ στο Brazil του Δημοτικού Θεάτρου. Εκεί είδα τον Παναγιώτη Χατζησταυράκη, δικηγόρο, να διαβάζει τη ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ έχοντας δίπλα του το βιβλίο του Δημήτρη Πιστικού «Ο άνθρωπος που ερχόταν από το νερό». Με παρέπεμψε στο Δικηγορικό Σύλλογο Πειραιά. Από τη γραμματεία πήρα δύο αντίτυπα του βιβλίου στα ελληνικά, την εφημερίδα και την πρόσκληση για την θεατρική παράσταση. Επικοινώνησα με τον Πιστικό και τον είδα στο γραφείο του, Κουντουριώτου 145 και Γεωργίου Α΄. Ήταν στο διπλανό γραφείο του Νίκου Δενδράκη. 

Ο χώρος είναι γεμάτος βιβλία. Πυρετός για την προετοιμασία, κλείσιμο ώρας αφίξης φωτογράφου στις αποψινές πρόβες με ενδυμασίες, χθες οι δοκιμές ήταν χωρίς αυτές. Ασχολήθηκε πολύ μαζί μου. 

Μου αφιέρωσε την έκδοση στα αγγλικά (400 αντίτυπα), μου έδωσε δελτία τύπου, την εφημερίδα, φωτογραφίες και δύο προσκλήσεις σε φάκελο.

28 Μαΐου 1998. Ιστορικό Αρχείο Δήμου Πειραιά, με τη Λίτσα Μπαφούνη.

Παρασκευή 29 Μαΐου 1998. ΕΒΕΑ, 5^ος όροφος. Ο Ηλίας Ηλιόπουλος μου έδωσε τα βιβλία του Χρήστου Πανάγου και της γυναίκας του Paulette Dubaquier. Μετά πήγαμε στην οικία Πανάγου, στην οδό Πινδάρου. Πλούσια επίπλωση, πίνακες, βιβλία.. στο ιδιαίτερο γραφείο του, με υποδέχτηκε όρθιος. Συζητήσαμε ευχάριστα παρουσία και του Χρήστου Γ. Ανδρεάδη, φιλόλογου - ιστορικού για την οικογενειακή του κατάσταση, το παρελθόν του στον Πειραιά (Φρεαττύδα, βομβαρδισμός, κοινοί γνωστοί), γνωριμία με τη γυναίκα του στο πλοίο, το επόμενο βιβλίο που ετοιμάζει -περιμένει τη ζωγράφο να διαλέξει το εξώφυλλο. [Η πορεία της οικονομίας μας (παλιές προτάσεις σε νέους ρυθμούς), έκδοση ΕΒΕΑ 1998]

Το βράδυ στο ΑΚΡΩΡΙΟΝ με την οικογένεια Παρασκευόπουλου και τον Θεοφάνους.

Σάββατο 30 Μαΐου 1998. Πήγα για φωτογραφίες στο λυόμενο θέατρο της Φρεαττύδας για την αποψινή παράσταση. Στον σύλλογο ΔΙΟΓΕΝΗΣ ήταν ο Βενέτης και ο Πιστικός. Το βράδυ υπήρξε το αδιαχώρητο. 

Οι ηθοποιοί άλλαζαν τα ρούχα τους στο δωμάτιο του συλλόγου. Ο Χρήστος Πάρλας ανέβηκε στην αποβάθρα ερχόμενος με μια βάρκα. Την επόμενη μέρα, με θέα το εφήμερο αυτό θέατρο, κάθησα με τον φίλο Σπύρο Κατωπόδη στον Κριτσίλη και ήπιαμε τις μπύρες μας..

2 Μαΐου 1998. Πέρασα από τον Σωτηρίου. Ακόμα μια φορά μου διηγήθηκε στιγμιότυπα από την πολύχρονη ζωή του.. Αλλά όταν ο δρόμος με φέρνει και από τις «φωτοτυπίες» του Κώστα Ζήση, χαίρομαι να ακούω για παλιές ιστορίες. Έχει σπάνιες φωτογραφίες και έφτιαξε το αντίγραφο του Ρολογιού από ξύλο και πλαστικό. Το τελείωσε το 1996. Φωτογραφίες του έβγαλε ο Αλέξανδρος Καθαρόπουλος (είναι φωτογράφος στο περιοδικό «Εφοπλιστής»).

Μια ψηλή γυναίκα με παντελόνια διέσχιζε την κεντρική αγορά. Οι χασάπηδες κοίταζαν με θαυμασμό: 

- Το φάγατε το παιδί ρεεε! – Όλο κρέας!!!!

3 Ιουνίου 1998. Τηλεφώνησα στον Άκη Παράσογλου. Το ΛΙΜΠΕΡΤΥ σταμάτησε στο πέμπτο τεύχος.. Τηλεφώνησα στον Μεγαρίδη, (Οδωνυμικά Πειραιώς) για να μάθω νέα του. Τηλεφώνησα στην Μπαφούνη, 

η πρόσκληση για την έκθεση στο Κέντρο Τέχνης Καστέλλας με περιμένει στο θυρωρείο του Δημαρχείου. 

Με τη Σταθοπούλου, συζήτηση για το βιβλίο και τις διορθώσεις, της έδωσα τον αριθμό τηλεφώνου της Ροντήρη. Έστειλα φαξ στον Αλεξάτο να επικοινωνήσει μαζί μου.

Παρασκευή 5 Ιουνίου 1998. Απόγευμα. Κέντρο Τέχνης Καστέλλας (Καραγεώργη Σερβίας 3, πρώην οδός Κουμουνδούρου). Ίρις Κρητικού, Αλέξανδρος Στάνας. Με το πέρας των Ποσειδωνίων ήλθε και η Flavia-Nessi Γιαζιτζόγλου. Έκθεση με θέμα «Εμπορικές και ναυτιλιακές δραστηριότητες στο λιμάνι». Στο δώμα λειτουργεί bar της Jameson Mansion (Σχιστής 7), καθήσαμε και ήπια παγωμένο καπουτσίνο.

6 Ιουνίου 1998. Το πρωί στη Σαλαμίνα, το βράδυ στην έκθεση βιβλίου στο Πασαλιμάνι. Στο περίπτερο της Φιλολογικής Στέγης μίλησα με το Νίκο Σκιαδόπουλο, τον ιδρυτή του ΝΩΕ. Γενικά σε κάθε τέτοια έκθεση μου δίνεται - όπως και φέτος - η ευκαιρία να γνωρίσω ή να ξαναδώ πολλούς αξιόλογους ανθρώπους, ειδικά όλον τον πνευματικό κόσμο της εποχής μου. Κάποιος που πούλαγε ξηρούς καρπούς, φώναζε: 
- Το φρέσκο εκατό, ο άραψ, ο αράπης..

7 Ιουνίου 1998. Άγιος Χαράλαμπος Καστέλλας. Πατέρας Μελέτιος. Άκουσα μικρασιάτικα τραγούδια με βιολί. Πέρασα από την οικία Ανδρέα Πατσουράκου. Όλο και συγκεντρώνω περισσότερα στοιχεία. 
Με την κυρία Ιωάννα Πατσουράκου πήγαμε στο Κέντρο Τέχνης Καστέλλας. Καθήσα με γνωστούς μου στο bar (ήταν κι ο Μιχάλης Βλάμος), ο Σπύρος Μανουσάκης έβγαλε από την τσάντα του μια σπάνια πανοραμική φωτογραφία του Μικρολίμανου προς την έπαυλη Κουμουνδούρου. Είναι σπουδαίος συλλέκτης, όχι όμως μελετητής, οπότε το πολύτιμο υλικό απλώς φυλάσσεται, τίποτα δεν αξιοποιείται. 16 (μάλλον 18) πλαίσια της έκθεσης είναι από τη συλλογή του. Φαίνονται μέσα από ζελατίνα για να μη φωτογραφίζονται, είπε ότι είναι δική του περιουσία.. Για τα υπόλοιπα εκθέματα είχε αρνητική γνώμη. Εμένα μου άρεσε η πρωτοτυπία της κι έτσι έγραψα ένα άρθρο.  

Τρίτη 9 Ιουνίου 1998. Ήμουν πρωινός, πήγα στην ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ μετά τη δουλειά. Αγόρασα ένα λαχνό. Με τον αριθμό 16 κέρδισα μια τσιπούρα και λιθρίνια. Δεν τρώω ψάρια..)

18 Ιουνίου 1998. Στην έκθεση βιβλίου. Χατζημανωλάκης, η κόρη του Βαγγελίτσα συνοδευόμενη με την μητέρα της Μαίρη και την αδελφή της Γεωργία. Φάνης Κωνσταντινίδης, Χάρης Χρόνης, Νίκος Σκιαδόπουλος.

19 Ιουνίου 1998. Ρέντης, οδός Αλεξάνδρου Παπάγου. Οικία Νίκου Σκιαδόπουλου. Η σύζυγος Αλεξάνδρα Αρβανίτη, η κόρη τους Ευθυμία - Αλεξάνδρα. Συνέντευξη. Μου έδωσαν τεύχη του περιοδικού και των εκδόσεων ΝΩΕ, θεατρικά προγράμματα.

29 Ιουνίου 1998. Τελευταίο άρθρο (για τις καλοκαιρινές διακοπές μου) στην ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ. Αποχώρησε λόγω γάμου (5 Ιουλίου, Πεδίο Άρεως) η Μαρία Τσουβαλά. Μου έδωσε το πρόγραμμα του Α΄ Διεθνούς Συνεδρίου για την ιστορία του Αργοσαρωνικού. (Πόρος 26-29.6.1998). Από τον ξάδελφό μου Βασίλη Τσιλιβαράκο έλαβα το βιβλίο «Ο Πειραιάς και τα καράβια που αγαπήσαμε». Συναντήθηκα με την Μάρω Βουγιούκα και τον Βασίλη Μεγαρίδη στο ΕΝ ΠΕΙΡΑΙΕΙ. Μου έδωσαν τα «Οδωνυμικά του Ναυπλίου» και τα «Οδωνυμικά, η σημασία των ονομάτων των οδών της Αθήνας» (Γ΄έκδοση) σε τρεις τόμους.

[Αν και συνεχίζονται οι διακοπές δεν σταματάω τις επαφές μου με διάφορα πρόσωπα. Η Βότση Αικατερίνη (οδός Κουντουριώτου) είχε οίκο ραπτικής στα 1936-1938 στον Α΄ όροφο του σπιτιού του εφοπλιστή Γεωργίου Δομεστίνη. Τον Αύγουστο του 1998 κατεδαφίστηκε το ιστορικό Baker στην οδό Τσαμαδού (έγραφε: ΣΗΜΙΤΟΠΟΙΕΙΟΝ ΑΠΟ ΤΟ 1932). Οι είσοδοι του Τινάνειου είναι κλειστοί, γεμάτος με σακούλες σκουπιδιών.. Με το συνάδελφο Αλέκο Γεράλη πήγαμε στις 26.8. στο σταθμό Αγίων Αναργύρων όπου μας δέχτηκε ο θείος του συνδικαλιστής Σταμάτης Λαγός, από τους Φίλους των Σιδηροδρόμων. Στις 28.8. κάθησα στο ΕΝ ΠΕΙΡΑΙΕΙ με το γλύπτη Γιώργο Μέγκουλα και τη σύζυγό του. Μετέφερε το εργαστήριό του στην Κέρκυρα.. Έχει πλούσιο υλικό για τη δημιουργία του Λέοντος του Πειραιώς που στήθηκε στο Χατζηκυριάκειο. Τώρα ο τόπος είναι υποβαθμισμένος, με σκουπίδια, τελάρα, προφυλακτικά... Γύφτοι μένουν σε μια μάντρα του ΟΛΠ και στον υποσταθμό της ΔΕΗ.

4 Σεπτεμβρίου 1998. Τηλεφώνησε η Δέσποινα από την ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ για την επανέναρξη της συνεργασίας μας. Συναντήθηκα στο Δημαρχείο με την Κωστούλα Ροντήρη και καθήσαμε στο ΝΕΟ ΑΚΡΟΠΟΛ. Μου έδωσε δύο προσκλήσεις για το Βεάκειο της 6.9, ώρα 21.45 μ.μ. για την παράσταση της Ιφιγένειας εν Αυλίδι. Φυσικά πήγα. Το πρόγραμμα έκανε 1500 δρχ. Μυσταγωγία!

10 Σεπτεμβρίου 1998. Εθνική Βιβλιοθήκη, Παλαιά Βουλή, Βιβλιοθήκη της Αρχαιολογικής Εταιρείας. Έρευνα για ένα άρθρο μου. [Ο Πρωτοελλαδικός συνοικισμός Κερατσινίου Πειραιώς. ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ, 24 Σεπτεμβρίου 1998]. ΕΒΕΑ, ο Ηλιόπουλος με υποδέχτηκε ακόμα μια φορά με χαρά και πολλή συζήτηση. Το κείμενο για τα Λουτρά Βαλκάνια δημοσιεύτηκε στις 17 Σεπτεμβρίου. Οι διορθώσεις έγιναν στις 14.9. Άρεσε και δέχτηκα αρκετά τηλεφωνήματα. Προεκλογικές υποψηφιότητες πολλών γνωστών μου. Έλαβα έντυπα για την εκδήλωση 

«Τα λιμάνια στους αιώνες: Ιστορίες του λιμανιού, το Μουσείο θυμάται».
18 και 22 Σεπτεμβρίου 1998. Ναυτικό Μουσείο (βιβλιοθήκη). Συναντήσεις με τον Παναγιώτη Σπυρόπουλο, συγγραφέα και επιμελητή του βιβλίου «Ο Πειραιάς και τα καράβια που αγαπήσαμε», 1997.
21 Σεπτεμβρίου 1998. Στην εφημερίδα όπως κάθε Δευτέρα για ενημέρωση - διορθώσεις και μετά, ώρα 12.30 μ.μ. στην ΕΛΑΪΣ ΑΕ, Εκπαιδευτικό Κέντρο Αθηνά. Το κτήριο ανήκε στον Νικόλαο Κανελλόπουλο, ιδρυτή το Κεραμεικού. Σε δωμάτιο, οι τοίχοι και το ταβάνι είναι όλοι καλυμμένοι  με ξυλόγλυπτα βυζαντινού ρυθμού (ψάρια, αετοί δικέφαλοι, κλιματίδες, παγώνια, λιοντάρια). Ψηφιδωτά με αγροτικές σκηνές, κάτω σιντριβάνια με πτηνά και ελάφια που πίνουν. Πάνω τους υπάρχουν θέσεις για πέντε φορητές εικόνες. Στο ταβάνι γράφει: Ο ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ. Σε ψηφίδες επίσης: ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ ΑΝ. ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΙΔΡΥΘΗ ΤΩ 1910. Λειτούργησε μπαρ. Έναρξη στις 12.50. Ομιλητές οι Μελίνα Θρουβάλα, Σπύρος Δεσύλλας, Νάνσυ Σελέντη, Μαρία Γρυπάρη, Νίκος Μέλιος, Ελένη Αναγνωστοπούλου. Διευκρινήσεις από την Λίτσα Μπαφούνη. Ακολούθησαν ερωτήσεις. 
Δόθηκε φάκελος με ενδιαφέροντα έντυπα, το βιβλίο «Νέο Φάληρο. Φωτογραφικό οδοιπορικό» και μια γκραβούρα του Le Roy, 1758. Μετά όλοι περπατήσαμε έως το Ιστορικό Αρχείο της ΕΛΑΪΣ για ξενάγηση. Η βραδιά έκλεισε με την πρέπουσα δεξίωση.

Πέμπτη 24 Σεπτεμβρίου 1998. Τσίρκο Medrano στην Καραολή - Δημητρίου, Νέο Φάληρο. Είδα την παράσταση των 21.30.

25 Σεπτεμβρίου 1998. Ώρα 19.30. Εγκαίνια της έκθεσης «Νέο Φάληρο (19^ος  - 20^ος αιώνας).  Όψεις της ιστορίας της πόλης» στο Ιστορικό Αρχείο της ΕΛΑΪΣ. Μίλησαν: Θρουβάλα, Δεσύλλας, Αναγνωστοπούλου, Κωτσοβίλη, Κασιμάτης. Πλούσια δεξίωση με μαγνητοφωνημένα τραγούδια για τον Πειραιά. Επαφές με αρκετό κόσμο.

Σάββατο 26 Σεπτεμβρίου 1998. Ναυτικό Μουσείο. «Ιστορίες του λιμανιού, το Μουσείο θυμάται». Προβολή διαφανειών και ξενάγηση στο χώρο του Μουσείου με έμφαση στα πειραϊκά εκθέματα. Ο φίλος μου Κωνσταντίνος Παϊζης - Παραδέλης μου ζήτησε να συναντηθούμε σύντομα. Συνέχισα στο Μέγαρο του ΟΛΠ, αίθουσα εκδηλώσεων. Έκθεση Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας του Πειραιώτη Χρήστου Λάζου (είχε γίνει και στη Θεσσαλονίκη). Έκθεση ζωγραφικής υπαλλήλων ΟΛΠ, αναδρομή φωτογραφιών του λιμανιού. Ζωγράφοι, η φίλη Αννίτα Αναγνωστοπούλου και ο αγαπητός Κυριάκος (Κούλης) Περιμένης.

Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου 1998. Μεσημέρι στην πλατεία Κοραή και στο Δημοτικό Θέατρο. Γερανοί του Δήμου παρουσία καναλιών, αστυνομίας και του Λογοθέτη κατεβάζουν τα αεροπανό.

Τέλη Σεπτεμβρίου 1998. Προεκλογικές επισκέψεις σε εκλογικά γραφεία υποφηφίων. 28.9, στου υπ. δημάρχου Σπύρου Δριμυλή. Υπεύθυνη των δημοσίων σχέσεων είναι η Χρυσούλα Αξυπολίτου. Άκουσα διάφορες προτάσεις και μελλοντικά σχέδια.

1 Οκτωβρίου 1998. Ευγένεια Κερατσινίου. Οικία Δέσποινας Ασιατίδου, θέλω να γράψω άρθρο για τον πατέρα της Αθανάσιο Ασιατίδη. Είναι παντρεμένη με τον δικηγόρο Νίκο Παναγιωτόπουλο από τη Χοχλαστή Γαργαλιάνων Μεσσηνίας και που πολιτεύεται στο Δήμο Αριστομένους. Μου μίλησε για άλλα παλιά ιδιωτικά εκπαιδευτήρια της περιοχής. Με την ευκαιρία που βρισκόμουν κοντά, έκανα μια περιήγηση στο νεκροταφείο της Ανάστασης..

[Δυσκολεύομαι τι να μεταφέρω εδώ, είναι τόσα πολλά.. επίσης κάποια δεν δημοσιεύονται, διατηρώ το απόρρητο της εμπιστευτικής κοινωνικής και πολιτικής πληροφόρησης]

Οκτώβριος - Νοέμβριος 1998. Για τις εκλογές της 11 και 18 του Οκτωβρίου έγραψα ήδη στο άρθρο μου «Ήθη και έθιμα δημοτικών εκλογών 1998», ανάρτηση στο blog, 11 Μαΐου 2014.
Από 31.10 έως 14.11 έφυγα διακοπές στην Κρήτη, έτσι για να ηρεμήσω..
Ύστερα, επέστρεψα δριμύτερος. Επικοινωνία με τον Ηλιόπουλο, στις 19.11 του έδωσα στο ΕΒΕΑ τη δημοσίευση σε δύο συνέχειες του «Χρήστος Θ. Πανάγος. Ένας Πειραιώτης επιχειρηματίας και επιμελητηριακός παράγων του 20ού αιώνα» πρώτο μέρος, 22.10,  δεύτερο μέρος, 29.10, ετοίμασα τα άρθρα «Η Αδελφότητα Κρητών Πειραιά 

Η ΟΜΟΝΟΙΑ» (φύλλο της 5.11) - έχουν εκλογές στις 22.11, είμαι μέλος από τον Ιανουάριο του 1983, πρόεδρός της είναι ο Γιώργος Ουρανός - και το «Δημοσθένης Βουτυράς. 40 χρόνια από το θάνατό του» (φύλλο της 26.11, όταν πήγα στην εφημερίδα για τη σελιδοποίησή του στις 20.11 έβρεχε πάρα πολύ).
Τρίτη 24 Νοεμβρίου 1998. Πέρασα από το ΜΙΕΤ, Μενάνδρου 52, 1^ος όροφος, ο ιστορικός και φίλος Βάσιας Τσοκόπουλος μου έδωσε τη Β΄ έκδοση του βιβλίου του για τον Πειραιά (σε 1000 αντίτυπα). 
Το παρουσίασα με τίτλο «Πειραιάς 1835 - 1870. Η ελληνική πόλη της βιομηχανίας» στις 3 Δεκεμβρίου 1998.
25 Νοεμβρίου 1998. ΔΕΗ Νέου Φαλήρου. Ο εκπαιδευτής Γιάννης Βάρδας (εργάζεται ήδη 28 χρόνια) με ξενάγησε και μου έδωσε έντυπα για το Εκπαιδευτικό Κέντρο. Προϊστάμενος είναι ο Ιορδάνης Χρυσανθίδης. [Δημοσιεύτηκε ως «Ο Κεντρικός Ατμοηλεκτρικός Σταθμός και το Εκπαιδευτικό Κέντρο της ΔΕΗ στο Νέο Φάληρο» την Πέμπτη 17 Δεκεμβρίου 1998]
30 Νοεμβρίου 1998. Τρεις εκδηλώσεις στην πόλη: Σύνδεσμος για την προστασία του περιβάλλοντος Πειραιά, Δημοτικό Θέατρο. Έδιναν δωρεάν το  CD Rom και το βιβλίο «Πειραιάς, η θαλασσινή πύλη της Ελλάδας».
Μετά τις 19.00, εγκαίνια των νέων αιθουσών του Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιά. Παρόντες οι Σημίτης, Βενιζέλος, Μπεντενιώτης, Καλός, Σουμάκης, Λογοθέτης, Χατζημανωλάκης, Μέγκουλας, Θεοφάνους, Φερούσης, Σωτηρίου κ.ά. Ανεβήκαμε στις αίθουσες με τα νέα εκθέματα, βγήκαμε στον αύλειο χώρο του αρχαίου θεάτρου. Αγορά του οδηγού του Μουσείου, 2600 δρχ. Φυλλάδια και αφίσες. [Έγραψα άρθρο που κυκλοφόρησε στις 10.12].
Πίσω στο Δημοτικό Θέατρο, έκθεση ζωγραφικής - γλυπτικής μελών Εταιρίας Γραμμάτων και Τεχνών Πειραιά (πρόεδρος ο Άγγελος Βογάσαρης). Ήταν οι Στέλιος Λογοθέτης και Δημήτρης Κρητικός. 
- Είμαι Λογοθετικός! είπε ο φίλος Άγγελος.
3 Δεκεμβρίου 1998. Ο Φάνης Κωνσταντινίδης μου έστειλε το βιβλίο του «Εκεί ψηλά, στα Σφακιά».
Τετάρτη 16 Δεκεμβρίου 1998. Πνευματικό Κέντρο Αγίου Νικολάου Νίκαιας. Παρουσίαση του βιβλίου της Αρχοντίας Παπαδοπούλου «Η ΑΤΤΙΚΗ ΝΙΚΑΙΑ» από τον Γιάννη Καψή. Μας εξήγησε πώς προέκυψε το εξώφυλλο: Το πορφυρούν χρώμα του Βυζαντίου και της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας. Το ρόπτρο που χτυπήσαμε για να μπούμε στην καινούργια πόρτα (στη Νίκαια του Πειραιά).
18 Δεκεμβρίου 1998. Το μεσημέρι, ετοίμασα γρήγορα και σελιδοποίησα το τελευταίο άρθρο της χρονιάς για την ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ με θέμα «Τα Χριστούγεννα των παιδιών του κρύου [Βγήκε την Τρίτη 22 Δεκεμβρίου 1998].
Το βράδυ στην αίθουσα της Φιλολογικής Στέγης. Τα μέλη του Συμβουλίου και άλλοι επώνυμοι σε αναμονή της άφιξης - όπως συνιθίζουμε - του νέου Δημάρχου Χρήστου Αγραπίδη που τελικά δεν ήλθε.. Τουλάχιστον διασκεδάσαμε, ήπιαμε κρασί και αναψυκτικά, φάγαμε κεφτεδάκια, ψωμάκια με τυρί, ταρτάκια με γαρίδες και χαβιάρι, πολλά γλυκά.
Δεκέμβρης 1998. Έστειλα κι έλαβα πολλές ευχετήριες κάρτες. Ο Παναγιώτης Δριτσάκος μου έφερε μεταξοτυπία έργου του Αλέξη Βερούκα (εκτός αρίθμησης, με υπογραφή του) για τον Πειραιά. 
Η ΕΛΑΪΣ μου δώρησε κοντυλοφόρο σε συσκευασία και δελτάριο με ευχές από τη Θρουβάλα. 
Παραμονή Χριστουγέννων το βράδυ πέρασα από το καφενείο της οδού Ολυμπίας, πήρα τον Θεοφάνους και με τον Κουσουρή πήγαμε στου Μπινιάρη. Ο Θεοφάνους είχε κέφια και με την βοήθεια του οίνου μας μίλησε για τα «κουσούρια» παλιών Πειραιωτών. 

Η Αδαμαντία Μπινιάρη έχει την ίδια ηλικία με το Θεοφάνους (1919). Τελείωσε το Μικτό 4^ο της Δερβενακίων στα 1938.
28 Δεκεμβρίου 1998. Το πρωί πέρασε ο Μιχαηλίδης από τα ΕΛΤΑ και μου έδωσε ευχετήρια κάρτα, την ίδια με αυτήν του Μπινιάρη! (έχει πέραση κάθε χρόνο μέσω της αλληλογραφίας το πακέτο «Ζωγραφική με το στόμα»). Συμβούλιο της Φιλολογικής Στέγης για προγραμματισμό εκδηλώσεων. Με το αυτοκίνητο της Σκαράκη πήγαμε στο Αρχοντικό του Σωτήρη (Βούλγαρη 128β) για να δούμε αν ο χώρος είναι κατάλληλος για τις εκδηλώσεις μας. Ωραία η διακόσμηση αλλά για λίγους σχετικά καλεσμένους αφού είναι σε δύο ορόφους. Εδώ φτιάχνονται ωραία ντολμαδάκια.. Χωρίζοντας, με χαιρέτησε ο Χατζημανωλάκης με τα λόγια: - Εύχομαι τα πάντα σου καλά! Τυπώνεται το βιβλίο του για το Χατζηκυριάκειο. Η πολυκατοικία Γεωργίου Β΄και Λουκά Ράλλη ανήκε στο Νεζερίτη, τύπο που στην είσοδο πούλαγε εφόδια για το στρατό. Τα παιδιά τον κορόϊδευαν, του ζήταγαν μια οκά αυγά κι εκείνος τους πέταγε μεταλλικά ζύγια..

Αντιγράφτηκε από το ημερολόγιό μου στην Αθήνα (Πατησίων και Πελλήνης), στο διάστημα από 8 Ιουλίου έως 2 Αυγούστου και δόθηκε για ανάρτηση στις 3 Αυγούστου 2014.