Δυσαρέσκεια του φιλογενούς και φιλοκάλου ανδρός κ. Κωνσταντίνου Ιωνίδη.

                                                                               Ερευνά και γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Πειραιεύς. – Πλατεία Κοραή. Καρτ ποστάλ του εκδότη Γ. Ν. Αλεξάκη. Αριστερά το κτήριο του Α΄ Γυμνασίου Πειραιώς που χτίστηκε στα 1874 - 1876 σε σχέδια του Ιωάννη Λαζαρίμου. Εκεί στεγάστηκε στα 1918 το Πρωτοδικείο, μετά η Επαγγελματική Σχολή του Δήμου Πειραιώς. Κατεδαφίστηκε στα 1965, στην θέση του βρίσκεται το σημερινό Δημαρχείο της πόλης. Δεξιά η παλαιά Ιωνίδειος Σχολή η οποία κατεδαφίστηκε στα 1932, το σύγχρονο κτήριο θεμελιώθηκε στις 30.10.1933, τελείωσε στα 1937 και σύμφωνα με επίσημη μέτρηση οι εγκαταστάσεις του (ισόγεια κι όροφοι) καλύπτουν συνολικό εμβαδό 6.349,19 τ. μ.   

Ο Κωνσταντίνος Ιωάννου Ιπλιξής - Ιωνίδης (1775 - 1852, άλλοι τον κατέγραψαν ως Ιπλικτσής, Ικπλικτζής, από την τουρκικές λέξεις Ιplik/ Ιplikçi που σημαίνει κλωστή, νήμα - νηματουργός) - υπήρξε μια δυνατή προσωπικότητα της ελληνικής διασποράς που διέπρεψε στους εμπορικούς κύκλους του Λονδίνου. Πατέρας του ήταν ο Ιωάννης (ιερέας) από την Καισάρεια και μητέρα του η Δεσποινού. Σύζυγός του η Μαριώρα Ιωάννη Σενδουκάκη (ήταν αδαμαντοπώλης). Απέκτησαν ένδεκα παιδιά, εκ τω οποίων ο Ιωάννης Κωνσταντίνος πέθανε νωρίς, δύο ετών, στα 1808. Ο γιος του Αλέξανδρος (1810 - 1890) ο οποίος λέγεται ότι καθιέρωσε να λέγεται το επώνυμο της οικογενείας «Ιωνίδης», ανέλαβε τις περισσότερες επιχειρηματικές δραστηριότητες στην Αγγλία. Μέρος των κερδών τους δόθηκαν στην Ελλάδα για εκπαιδευτικά - κοινωφελή έργα. 
Φίλος του υπήρξε ο Πέτρος Σκυλίτσης - Ομηρίδης (1784 - 1872) που στα 1844 τον έπεισε να διαθέσει χρηματικό ποσό ώστε να χτιστεί το Ελληνικό Σχολείο. Όπως γράφει στο έργο του «Βιογραφία Αυτοσχέδιος» 1871, που κυκλοφόρησε στα 1872, σελ. 34 - 35: «ενήργησα την οικοδομήν του αλληλοδιδακτικού σχολείου, ωφεληθείς εκ της ενταύθα παρεπιδημίας του παλαιού φίλου μου του αειμνήστου Κ. Ιωνίδου, τον παρέστησα την μεγάλην ανάγκην του να ανεγερθή Ελληνικόν σχολείον, και ότι ήθελεν απαθανατισθή το όνομα του ως πρώτου ευεργέτου του Δήμου τούτου, αν ήρχετο εις γενναίαν τινά συνδρομήν αυτού, και διά διαφόρων άλλων πειστικών λόγων εκέντησα την γνωστήν του ανδρός φιλογένειαν και μεγαλοδωρίαν προς ανέγερσιν του Ελληνικού σχολείου, το οποίον είναι εκ των ωραιοτέρων και εις θέσιν υγιεινήν της πόλεως ωκοδομημένων κτιρίων».
Με ιδιωτικό δωρητήριο έγγραφο της 20.12.1844 και επιστολή της 21.12.1844 κοινοποιήθηκε η επιθυμία του Κωνσταντίνου Ιωνίδη να διαθέσει μέσω του γιου του Αλέξανδρου 30.000 δραχμές στον Δήμο Πειραιά για την ανέγερση κτηρίου, σε οικόπεδο του Δήμου και με υποχρέωση του Δήμου να καλύπτει τα υπόλοιπα έξοδα λειτουργίας.
Το Δημοτικό Συμβούλιο με την 177 πράξη στις 11.1.1845 αποδέχτηκε με ενθουσιασμό την δωρεά, «διομολογεί την προς αυτόν βαθυτάτην ευγνωμοσύνην του εν ονόματι της πόλεως» και εγκρίνει την ανάλογη ετήσια δαπάνη των 7.000 δραχμών που ούτως ή άλλως έδινε για ενίσχυση στα ήδη υπάρχοντα σχολεία - εκτός από τα ενοίκια για την στέγασή τους.
Η απαντητική επιστολή της 10.2.1845 των Ιωνιδών συγκεκριμενοποίησε τους όρους. Στο ποσό των 7.000 που θα έδινε ο Δήμος Πειραιά για τα έξοδα λειτουργίας θα προσθέτονταν ακόμα οι 2.000 δραχμές (τα κατώτερα χρήματα που πλήρωνε έως τότε η δημοτική αρχή για τα ενοίκια των οικοδομών που στέγαζαν τα σχολεία). Αν αλλάξει το καθεστώς και ο Δήμος Πειραιά διεκδικήσει τον χώρο και κλείσουν οι σχολές τότε το οικόπεδο και η οικοδομή «θα ήτο ιδιοκτησία αδιαφιλονίκητος της οικογενείας των Ιωνιδών και των κληρονόμων αυτών και τούτο υπέρ του συμφέροντος αυτών και των ιδίων των Σχολών». Στις 23.2.1845 με την 185 πράξη το Δ. Σ. αποδέχτηκε και υποσχέθηκε ότι ο Δήμος Πειραιά θα διαθέτει κάθε έτος το ένα τέταρτο των εσόδων του στην εκπαίδευση.
Την ίδια μέρα (23.2.1845) έχουμε την 22.745 πράξη του συμβολαιογράφου Αθηνών Κοσμά Κοκίδη όπου η οικογένεια Ιωνίδη συνεισφέρει προς τον δήμαρχο Πειραιά «προς οικοδομήν Ελληνικής και αλληλοδιδακτικής σχολής εις Πειραιά δραχμάς τριάκοντα χιλιάδας» και καθορίζεται η δαπάνη «εις αγοράν βιβλίων διά την εν Πειραιεί σχολήν ως η από 15 Φεβρουαρίου ε.ε. προς επιτροπήν επιστολήν, δραχμαί εξακόσιαι».
Στον Θεόδωρο Κουτσούκο ανατέθηκε να βρει «φαλαγγιτικά γραμμάτια» για την αγορά του οικοπέδου (πράξη 195/ 9.5.1845). Φαίνεται πως δεν χρειάστηκαν. 
Δυνάμει του υπ’ αριθμόν 22152/ 1845 παραχωρητηρίου του Ελληνικού Δημοσίου (Υπουργείο Οικονομικών) παραχωρήθηκε στον Δήμο Πειραιά κατά πλήρη και τέλεια ιδιοκτησία του ένα γήπεδο, δηλαδή τα χαρακτηρισμένα με τους αριθμούς 359, 360, 361, 362, 363 και 364 οικόπεδα που περιλαμβάνονταν στο οικοδομικό τετράγωνο 67 του σχεδίου πόλεως. Η συνολική έκταση του ο. τ. 67 υπολογίστηκε σε 2.571,50 μέτρα [σε επόμενη επιμέτρηση 2.815,72 τ. μ.]. Εκεί επιλέχθηκε να θεμελιωθούν τα Σχολεία σε σχέδια του δημοτικού μηχανικού. Το κτήρια κάλυψαν τα οικόπεδα 361, 362 και μέρος των διπλανών 360, 363. Σήμερα σύμφωνα με την δηλωμένη ακίνητη περιουσία του «Πρότυπου Πειραματικού Γενικού Γυμνάσιου και Λύκειου Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά» οι εγκαταστάσεις της σχολής καταλαμβάνουν 1.490,73 τ. μ. 

Το κτήριο άρχισε να χτίζεται στα τέλη 1845 και τελείωσε την άνοιξη του 1847 σε ελεύθερο χώρο στην γωνία της πλατείας Κοραή (αργότερα οδός Ιακώβου Δραγάτση), προς την Σωκράτους (Ηρώων Πολυτεχνείου) και Σώτειρας (Σωτήρος Διός). Στις 30.000 είπα προστέθηκαν άλλες 10.000 δραχμές (με τους τόκους να αγοράζονται βιβλία). Έτσι το «ανεγερθέν ενταύθα μεγαλοπρεπές οικοδόμημα δι’ εκπαιδευτικόν του Δήμου Κατάστημα» λειτούργησε στα 1847 ως Ελληνικό και Αλληλοδιδακτικό Σχολείο (τις εγκαταστάσεις παρέλαβε ο Δήμος Πειραιά από τους επιτρόπους Πέτρο Ομηρίδη, Ανέστη Χατζόπουλο, Αλέξανδρο Κοντόσταυλο στις 31.5.1847).

Σύμφωνα με την πράξη 177/ 11.1.1845 του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιώς «Μετά την ανέγερσιν του οικοδομήματος άνωθεν της κυρίας πύλης της εισόδου θέλει τεθή μαρμάρινος λίθος, εφ’ ου θέλει εγχαραχθή η εξής επιγραφή: ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΔΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΦΙΛΟΓΕΝΟΥΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΙΩΝΙΔΟΥ. Σε επιστολή του της 10.2.1845 ο Κωνσταντίνος  Ιωνίδης ζήτησε και το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποδέχθηκε αντί στην επιγραφή να μνημονευθεί το όνομά του να γίνει αναφορά σε ολόκληρη την οικογένεια: ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΔΑΠΑΝΗ/ ΤΗΣ ΦΙΛΟΓΕΝΟΥΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ/ ΤΩΝ ΙΩΝΙΔΩΝ.

Σύντομα προέκυψαν προβλήματα δυσλειτουργίας. Στις 17.3.1849 ο Κωνσταντίνος Ιωνίδης εκφράζει την δυσαρέσκειά του γιατί δεν βλέπει να προοδεύουν οι Σχολές.
Το Δ. Σ. ασχολήθηκε με τις πράξεις 323, 324 και 325.
Έχω στην συλλογή μου ένα από τα ακριβή αντίγραφα της 323 πράξης του Δ. Σ. που παράχθηκε για την ενημέρωση των αρμοδίων.

Αριθ: Πρω. 323

Το δημοτικόν Συμβούλιον του Δήμου
Πειραιώς.

Συγκείμενον εκ των κάτωθεν υποφαινομένων
αυτού μελών
Συνελθόν εις δημοσίαν συνεδρίασιν εν τω συνήθη τόπω
των συνεδριάσεών του, κατά πρόσκλη-
σιν του προέδρου αυτού, και του υπ’ αριθ: 407. δι-
αγγέλματος του δημάρχου, έλαβεν υπ’ όψιν την α-
πό 17: Μαρτίου τ. μ. Αναφοράν του φιλογενούς Κ: Κων-
σταντίνου Ιωνίδου, δι’ ης εκφράζει την δυσαρέσκειάν
του, διότι δεν βλέπει προοδεύοντα κατά την πατρι-
κήν του προθυμίαν τα Σχολεία ελληνικά και αλλη-
λοδιδακτικά των αρρένων, άτινα ο ίδιος ευεργέτη-
σε διά δαπάνης τριάκοντα και επέκεινα χιλιάδων
δραχμών, εις ανέγερσιν των καταστημάτων. –
Η βάσις των μνησθέντων παραπόνων είναι
ότι αντί του συμφωνηθέντος ποσού εξοδεύεται ολιγώ-
τερον.
Το Συμβούλιον σκεφθέν επί τε της αναφοράς
τοιαύτης, και των κατά διαφόρους εποχάς γενομένων
συμφωνιών, μεταξύ των Κυρίων Ιωνίδων, και του Δήμου,
λαβών υπ’ όψιν και τον προϋπολογισμόν ε. ε. του
Δήμου τούτου, ευρίσκει ότι συμφώνως με τας συμ-
φωνίας, η προσδιορισθείσα δαπάνη δια τα εκπαι-
δευτικά ταύτα καταστήματα, αναβαίνει εις δραχμάς
6716: ώστε δεν απολείπεται δια την συμπλήρωσιν
των 7000 χιλιάδων δραχμών ειμή 284: δραχμαί
μόνον αλλά και όσον το ποσόν τούτο προϋπελογίσθη,
ποτέ το συμβούλιον δεν εννόησε να θέση τοιούτους
στενούς όρους, ώστε διά την μικράν οικονομίαν 284
δραχμών, να σκανδαλισθή εις το παραμικρόν η πρό
οδος των Σχολείων. και πρόθυμον είναι, ου μόνον το
ποσόν τούτο να αναπληρώση, αλλά και έτερον εισέ-
τι να προσθέση εις τας αναγκαίας δαπάνας των
Σχολείων. Ότι όμως αποβαίνει δυσάρεστον εις το Συμ-
βούλιον, είναι η οποία λαμβάνει εξωδίκως είδησις
ότι εις τα ειρημένα καταστήματα, και ιδίως εις το
του Ελληνικού Σχολείου δεν γίνεται η πρέπουσα
πρόοδος, ένεκα αμελείας των Κυρίων Διδασκά-
λων. Έτι δε πλέον λυπείται, μαθόν ότι και ο Κύριος
Δήμαρχος, ουδόλως εφρόντισε μέχρι τούδε του να
τακτοποιήση τας ειρημένας ελλείψεις∙ ή αν δεν
ηδύνατο, να αναφέρη καν τούτο εις το Συμβού-
λιον, όπως φροντίση αυτό.
Θέλον το Συμβούλιον να άρη ταύτην κα-
κήν συνεννόησιν επί του Προεδρείου, και να
αποφανθή οριστικώς περί των μέτρων, άτινα ει-
σίν αναγκαία προς τακτοποίησιν των εκπαιδευ-
τικών καταστημάτων, επιφορτίζει τον Κ: πρόεδρον
του σώματος, να προσκαλέση τας εφορείας αμφοτέ-
ρων των Σχολείων, εις το να γνωμοδοτήσωσιν εγγρά-
φως, εκθέτοντες εμπεριστατωμένως τα των Σχολείων α-
φορώντα, περί των μέσων της βελτιώσεως αυτών.
Το Συμβούλιον επιθυμεί όπως αι εκθέσεις των
εφορειών διαπραγματεύωνται ιδίως περί ικα-
νότητος ηθών και επιμελείας των διδασκάλων όλων, και
της προόδου των ηθών των μαθητευόντων εν τε τα
ελληνικά και αλληλοδιδακτικά Σχολεία.
Αποτίθεται εις τον πρόεδρον του Δημοτικού Συμ
βουλίου τούτου η εκτέλεσις της παρούσης.

Τα Μέλη

Γ: Φ: Λέλης
Β: Ν: Αργαστηριάρης.
Π: Χ: Σωτηρίου
Δ: Μπαρούς
Διά Ιωάννην Μουτζούραν Δημήτριος Μπαρούς.
Π: Οικονομίδης.
Μανώλης Πολίτης.

Ο πρόεδρος
Θεόδωρος Κουτζούκος

Διά το ακριβές της αντιγραφής

Εν Πειραιεί την 8: Απριλίου 1849
Ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου
Θεόδωρος Κουτζούκος

επικυρώνεται την διά το ακριβές της αντιγραφής ανωτέρω
υπογραφήν των του προέδρου του παρ’ ημίν Δημοτικού Συμ
βουλίου Θ. Κουτζούκου.
Εν Πειραιεί την 30: Απριλίου 1849
ο Δήμαρχος

Η παλαιά Ιωνίδειος Σχολή στις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα.

Για την συνέχεια, ο Κωνσταντίνος Ιωνίδης έστειλε επιστολή στο πρόεδρο του Δ. Σ. στις 19.4.1849 που εκφράζει την λύπη του με ευχές για να επιτευχθεί η βελτίωση του Ελληνικού Σχολείου. Επίσης διόρισε ως αντιπροσώπους του τους Ανέστη Χατζόπουλο, Αλέξανδρο Κοντόσταυλο, Αμβρόσιο Σκαραμαγκά, Γρηγόριο Νοταρά και Κωνσταντίνο Πλατύ. Σε αυτούς κάθε χρόνο έπρεπε η δημοτική αρχή να κοινοποιεί απόσπασμα του προϋπολογισμού και απολογισμού του Δήμου όσον αφορούσε στην δαπάνη που ψηφίστηκε για τις δύο Σχολές και τον τρόπο που χρησιμοποιήθηκε.    
Σχολάρχες από το 1847 σημειώνονται οι Βασίλειος Αθηνάδης, Γεώργιος Αλέξιος (;), και ο Γεώργιος Παυλίδης που με τα θέματα που προέκυψαν εις βάρος του απολύθηκε στις 9.9.1849.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

-Ο τάφος του Κωνσταντίνου Ιωνίδη βρίσκεται στο Α΄ νεκροταφείο Αθηνών,
-Από το βιβλίο του Αλεξάνδρου Κωνσταντίνου Ιωνίδη (1862 - 1931, γιος του Κωνσταντίνου (1833 - 1900) που ήταν εγγονός του Ιπλιξή, σύζυγός του υπήρξε η Καλλιόπη Ζαρίφη), Ίων: το παραμύθι του παππού, εκδόσεις Εκάτη/18^η Σχολική Επιτροπή Δήμου Πειραιά, μετάφραση: Έλενα Σήφη, Αθήνα 2009, σελ. 34 - 35: Κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στην Αθήνα το 1906, έμαθα πολλά για τον τρόπο με τον οποίο ο παππούς μου διατήρησε τις παραδόσεις του πατέρα του… Ένα ακόμα θέμα μου έγινε γνωστό με τον ακόλουθο περίεργο τρόπο. Όταν κάποτε έφτασα στο λιμάνι του Πειραιά με την κόρη μου, ο υπεύθυνος υπάλληλος του Τελωνείου, που θα πρέπει να άκουγε στο όνομα «Κύριος δεν με Νοιάζει», είχε κλειδώσει το τελωνείο κι είχε πάει για μεσημεριανό έχοντας πάρει μαζί του και το κλειδί. Κοντά διακόσιοι ξένοι επιβάτες αναγκάστηκαν να περιμένουν έξω για πολλή ώρα πότε θα επιστρέψει. Ένας ξάδελφος της γυναίκας μου, ο Μαρίνος, που είχε έλθει να μας παραλάβει, επιδιώκοντας να μας περάσει από το Τελωνείο με τη μικρότερη δυνατή καθυστέρηση, όταν τελικά ο «Κύριος δεν με Νοιάζει» επέστρεψε, του ψιθύρισε κάτι στ’ αφτί. «Δεν το πιστεύω!» απάντησε εκείνος με απότομες χειρονομίες και γυρνώντας προς το μέρος μου με ρώτησε: «Μήπως, κατά τύχη, έχετε μαζί σας την ταυτότητά σας;» Μόλις την είδε μας χαιρέτησε στρατιωτικά λέγοντας: «Περάστε.» Εγώ φυσικά ρώτησα αμέσως μετά το Μαρίνο πού οφειλόταν η μαγική ιδιότητα της ταυτότητάς μου: «Μα δεν το ξέρεις;», απάντησε εκείνος. «Ο παππούς σου έχτισε το σχολείο αρρένων του Πειραιά». Και η αλήθεια είναι ότι δεν το ήξερα. 
-Το παραπάνω βιβλίο στα αγγλικά,  A. C. Ionides junior, Ion: a grandfather's tale, The Cuala Press, Dublin, 1927.