Η ζωή ενός Πειραιώτη, λίγα χαρτιά σε έναν διάφανο φάκελο.

                                                                                 
                                                                                  Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Θα πρέπει να λυπάται κανείς για το σύντομο πέρασμα του ανθρώπου από την ζωή. Καρδιοχτύπια, ανάσες, χρόνια δημιουργικά, αγωνίες, απορρίψεις, επιβραβεύσεις, στιγμές προσωπικές, κοινωνικές, επαγγελματικές, ξένοιαστες ή έντονες καταστάσεις κι εμπειρίες που σφυρηλατούν, χαλιναγωγούν, πλάθουν και αναδεικνύουν χαρακτήρες, κινήσεις που συνθέτουν πράξεις και έργα, πέφτουν στο αβυσσαλέο κενό της ανυπαρξίας.

Να είμαστε αγχωμένοι, φοβισμένοι, ταπεινοί στην ιδέα του χαμού ή ψυχροί, συγκαταβατικοί και εξοικειωμένοι; Το θέμα είναι προσωπικό, συναισθηματικό και δεν υπόκειται σε κανόνες.

Δεκαπέντε χρόνια πριν.

25 Οκτωβρίου 2000.

Ανέβηκα στον επάνω όροφο της πολυκατοικίας κοντά στην πλατείας Φρεαττύδας  που έμενα και συνομίλησα για ακόμα μια φορά με την γηραιά κυρία Μαρία Κουτζούκη. Γνώριζε την αγάπη μου για τον Πειραιά και την «μανία» μου να συγκεντρώνω κάθε τι που θα χρησίμευε στην έρευνα και στην συγγραφή των κειμένων μου. Τότε, μεταξύ των άλλων περιοδικών, έγραφα στην εφημερίδα ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ του Σωτήρη Σουκαρά.

Σοβαρή, συγκρατημένη, επικοινωνιακή, συζητούσαμε για τα παλιά και ειδικά για τα χρόνια του πολέμου και τους βομβαρδισμούς. Όπως είχα γράψει και στο άρθρο μου «Βομβαρδισμός Πειραιά», βλέπε παρόν blog, ανάρτηση της 21 Αυγούστου 2013, εκείνη μου μίλησε για την Καλλιόπη Αντζουλάκου που ήταν μαθήτρια της Επαγγελματικής και Οικοκυρικής Σχολής Θηλέων του Δήμου Πειραιώς. Στον βομβαρδισμό της 11^ης Ιανουαρίου 1944 μπήκε στο καταφύγιο της Ηλεκτρικής και γλύτωσε τον θάνατο από ασφυξία επειδή ένιωσε με μια φίλη της δυσφορία και βγήκαν τραβώντας προς την Αγία Σοφία.      

Μου είπε ότι αρκετά χρόνια πριν, στα 1988 είχε χάσει τον αδελφό της Γεώργιο Αντζουλάκο. Η χήρα πλέον γυναίκα του, έβαλε σε έναν φάκελο μερικά ατομικά του χαρτιά και της τα παρέδωσε, έτσι για να μην τα πετάξει η ίδια, και με τον λόγο ότι ίσως να τα ήθελε για να τον θυμάται. Επειδή δεν ήταν απαραίτητα και εκείνης, αποφάσισε να μου τα δώσει με χαρά, ξέροντας ότι σε εμένα θα ήταν περισσότερο χρήσιμα.

Πέρασαν δεκαπέντε χρόνια αναμονής.

Με συγκίνηση, με ευερέθιστα, τεντωμένα από την ένταση νεύρα για αναμνήσεις γεγονότων που αναμοχλεύτηκαν, ξανακοίταξα το περιεχόμενο του διάφανου φακέλου και το αναλύω προς τέρψιν του εαυτού μου και των διαδικτυακών φίλων μου.

1952. Βασιλικόν Ναυτικόν. Φύλλον απολύσεως (Κυανής Λωρίδος). Ο Γεώργιος Αντζουλάκος του Νικολάου και της Σταυρούλας γεννήθηκε στα 1927 στον Πειραιά. Διέμενε στον Άγιο Δημήτριο Πειραιά, στην οδό Καλλικρατίδος 36. Απόφοιτος της Σχολής Μηχανικών ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ. Υπηρέτησε στο Β.Ν. (κυρίως στο Α/Γ ΑΛΦΕΙΟΣ) από τις 4 Οκτωβρίου 1948 έως 16 Φεβρουαρίου 1952. Απολύθηκε από το Κ.Ε. Πόρου ως Έφεδρος Υποκ. Β΄ Μηχανικός. «Επεδείξατο διαγωγήν ΕΞΑΙΡΕΤΟΝ». «Ικανότητα ΑΡΙΣΤΗΝ». Υπογράφει ο διοικητής πλοίαρχος Γ. Δημητρακόπουλος. Ο ταμίας βεβαιώνει: «Ετροφοδοτήθη μέχρι και της σήμερον. Εμισθοδοτήθη λαβών δίμηνων αποδοχών».

     

Εν Αθήναις τη 24 Ιουνίου 1955. Δίπλωμα μηχανικού ατμομηχανών Γ΄ τάξεως. Η κόκκινη ανάγλυφη σφραγίδα γράφει «ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ» και περιμετρικά «ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ». Το έγγραφο είναι διπλωμένο στα τέσσερα, τοποθετημένο σε σκληρό μαύρο κάλλυμα, η μία πίσω πλευρά του κολλημένη στο εσώφυλλο, οπότε ανοίγει με ευκολία. Επικυρώνεται με χαρτόσημο 50.000 δραχμών. Το Υπουργείο,  μεταφέρθηκε στο μέγαρο του Τ.Π.Α.Ε.Ν. στην Γρηγορίου Λαμπράκη και Σωτήρος, στα 1954 επί δημαρχίας Γεωργίου Ανδριανόπουλου. Για αυτό το δίπλωμα γράφει ακόμα «Εν Αθήναις».

1955/1956. Έντυπο διαστάσεων 11,7Χ8,5 σ. 52 με σκληρό καφετί εξώφυλλο. Εν Πειραιεί. Τύποις Ν. Μυτιληναίου. Σωτήρος 10. 1949. «Δελτίον Ταυτότητος» με την φωτογραφία του Γεωργίου Αντζουλάκου. Πατρίς «Πειραιεύς». Αριθμός Μητρώου Εργάτου Θαλάσσης 4727. Αριθμός Διπλώματος Γ΄ 2520. Περικλείει το «Καταστατικόν Πανελληνίου Ενώσεως Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού» σε 39 άρθρα.  

Η Ένωση είναι μετεξέλιξη του Ατμομηχανουργικού Συνδέσμου «ο Προμηθεύς» που ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 1901. [Σε κείμενο του δημοσιογράφου φίλου μου Δημήτρη Σέρβου (1927-2012) στον ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ της 10.3.2001 διαβάζουμε: Μια από τις δραστηριότητες της Ένωσης Μηχανικών, στα πρώτα βήματά της, ήταν η ίδρυση Λέσχης των μελών της που είχε τίτλο «ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ», από την οποία προήλθε αργότερα η ομώνυμη Νυχτερινή Σχολή Μηχανικών]. Με τις αποφάσεις 3 και 268 του 1919 αναγνωρίστηκε ως επαγγελματικό σωματείο με ταμείο αλληλοβοηθείας που έλαβε την επωνυμία «Πανελλήνιος Ένωσις Μηχανικών των Εμπορικών Ατμοπλοίων και Βιομηχανικών Εργοστασίων». Μετονομάστηκε σε «Πανελλήνιος Ένωσις Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού». Η τροποποίηση του καταστατικού υποβλήθηκε στο Πρωτοδικείο Πειραιώς τον Οκτώβριο και εγκρίθηκε τον Νοέμβριο του 1949. Οι τελευταίες οκτώ σελίδες είναι χωρισμένες σε 12 τετράγωνα που αντιστοιχούν στους μήνες των ετών 1950 έως 1957. Ο Γεώργος Αντζουλάκος είχε εξοφλήσει συνδρομή την περίοδο από Ιούνιο 1955 έως Δεκέμβριο 1956. Η μικρή σφραγίδα γράφει: «Π.Ε.Μ.Ε.Ν. ΕΞΩΦΛΗΘΗ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ».

 

Υπουργείον Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων. Τεχνική Διεύθυνσις Αυτοκινήτων. Εν Αθήναις τη 3-5-1958. Άδεια οδηγού αυτοκινήτου επαγγελματική. Επιβατικού κλάσεως: Πρώτης. Επεκτάσεις της άδειας έγιναν στις 31.1.1969 έως 31.1.1974, 22.2.1974 έως 8.2.1979, 3.2.79 έως 3.2.84. Το φυλλάδιο είναι ταλαιπωρημένο λόγω χρήσης. Σε όλα τα έντυπα με ικανοποίηση βρίσκουμε επικολλημένη την φωτογραφία του Γεωργίου Αντζουλάκου.

Εν Πειραιεί τη 14^η Απριλίου 1962. Πτυχίο της Σχολής «Αρχιμήδης». Διαστάσεις 29,5Χ39,5. Ο Γεώργιος Αντζουλάκος πήρε το πτυχίο του στα 1947 με βαθμό «Καλώς δεκατέσσαρα». Υπογράφει μάλλον ο Τάσος Ιωάννου Βουλόδημος (1904-1994), μαθηματικός, συγγραφέας, λογοτέχνης, ιδρυτής των σχολών «ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ», μετέπειτα βουλευτής και δήμαρχος Πειραιά (1975-1978).

 

1967. Εκλογικό βιβλιάριο του Γεωργίου Αντζουλάκου με χρονολογία έκδοσης στις 19 Μαΐου 1967, δηλαδή σε λιγότερο από ένα μήνα μετά την επιβολή της δικτατορίας. Αύξων αριθμός βιβλιαρίου, 7.        Ο αναφερόμενος ψήφισε και στα δύο δημοψηφίσματα της επταετίας (ΝΑΙ - ΟΧΙ), στον Πειραιά την Κυριακή 29.9.1968, στο Παλαιό Φάληρο την Κυριακή 29.7.1973. Έτσι το παρόν μετατρέπεται σε ιστορικό ντοκουμέντο. Οι υπόλοιπες σελίδες είναι κενές. Διεύθυνση κατοικίας, οδός Κρόνου 10. 

Στον ίδιο φάκελο είχα τοποθετήσει τον Κανονισμό της Επαγγελματικής και Οικοκυρικής Σχολής Θηλέων του εκπαιδευτικού οργανισμού «ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ». Το έντυπο, μου έκανε δωρεά η Μαρία Σουκαρά στις 23 Οκτωβρίου 2000. Δεν αναφέρεται χρονολογία έκδοσης. Δυστυχώς για τον «Αρχιμήδη», ενώ υπήρξε σημαντικό πειραϊκό εκπαιδευτήριο διατίθενται μόνο αποσπασματικές πληροφορίες. Κάθε λοιπόν λιθαράκι που θα προστίθεται στο διαδίκτυο, θα βοηθάει στην καλλίτερη και αποτελεσματικότερη γνώση της δράσης του και θα αποφεύγονται τυχόν λάθη. Η Σχολή Θηλέων ιδρύθηκε στα 1945. Αργότερα λειτούργησε στην νέα πτέρυγα του ιδιόκτητου κτηρίου, δεξιά του παλαιού, στην γωνία ΙΙ Μεραρχίας 23 και Κουντουριώτου. Επί της Κουντουριώτου 182 άνοιξε από τον Φεβρουάριο του 1964 το θέατρο ΑΥΛΑΙΑ με επιχειρηματία τον Μπάμπη Αθ. Κράλιοβιτς. Όπως αναφέρει ο Κράλιοβιτς σε ένα θεατρικό πρόγραμμα, δημιουργός του θεάτρου ήταν ο διευθυντής του «ΑΡΧΙΜΗΔΗ» Γεώργιος Βουλόδημος, γιατρός και λογοτέχνης (γνωστός για τα βιβλία του «Ταξίδι στ’ άστρα» και «Ατλαντίδα»).

      

Ας ρίξουμε μια ματιά στις οκτώ σελίδες του:

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ

1) ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ

Σκοπός της Οικοκυρικής και Επαγγελματικής Σχολής «Αρχιμήδους» είναι να δώση εις τας νεαράς Ελληνίδας μαζύ με την γενική μόρφωσι, την γνώσι της οικοκυρικής και μιάς γυναικείας τέχνης χρησίμου για τον βιοπορισμό.

2) ΕΓΓΡΑΦΗ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ

Εις την Σχολήν εγγράφονται όσες μαθήτριες έχουν απολυτήριον της ΣΤ΄ τάξεως του Δημοτικού Σχολείου (δημοσίου ή ιδιωτικού) άνευ εξετάσεων. Η φοίτησις είναι πενταετής.

3) ΜΑΘΗΜΑΤΑ.

Διδάσκονται: Θρησκευτικά, Ελληνικά, Αριθμητική, Γεωμετρία, Χημεία, Φυσική Ιστορία, Γαλλικά, Ελεύθερον και Διακοσμητικόν Σχέδιον, Ιστορία Τέχνης, Αισθητική Αγωγή, Κοπτική-Ραπτική (εξωτερικής και εσωτερικής αμφιέσεως), Κέντημα (χειρός και μηχανής), Χειροτεχνία, Πλεκτική (χειρός και μηχανής), Μαγειρική, Οικ. Οικονομία, Βρεφοκομία, Υγιεινή, Γυμναστική.

4) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΝ

Η εκπαίδευσις γίνεται από διδακτικό προσωπικό τελείως ειδικευμένο, με πείραν και μόρφωσιν αρτίαν.         

5) ΜΕΘΟΔΟΣ

Η διδασκαλία γίνεται με όλους τους κανόνας της εφηβικής ψυχολογίας και της νέας παιδαγωγικής.

6) ΔΙΔΑΚΤΗΡΙΟΝ

Το διδακτήριον πληροί πάντας τους απαιτουμένους όρους από απόψεως αρχιτεκτονικής, υγιεινής και παιδαγωγικής.

7) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΝ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ

Η Σχολή διαθέτει ειδικά εργαστήρια εξωπλισμένα με όλα τα μέσα για την τελεία εκμάθησι των μαθημάτων που διδάσκονται σύμφωνα με το εγκεκριμένο πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας π.χ. Εργαστήρια Κοπτικής, Κεντήματος, Σχεδίου, μαγειρικής (με όλα τα ηλεκτρικά είδη), Πλεκτικής. Έχει ηχητικόν κινηματογράφον, επιδιασκόπιον, βιβλιοθήκην κ.λ.π. [Επιδιασκόπιον: μηχάνημα προβολής διαφανειών]

8) ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ-ΕΚΔΡΟΜΑΙ

Οι εκπαιδευτικές επισκέψεις γίνονται συστηματικά ώστε ο σχολικός εκδρομισμός να έχει πλήρη απόδοσι και οι μαθήτριες να αποκτούν γνώσεις για την ιστορία της Ελλάδος, την μυθολογία της, την λαογραφία της, τα αρχαία και νεώτερα μνημεία της κ.λ.π.

Επεξηγήσεις δια τους γονείς και κηδεμόνας. Η αρτία μόρφωσις που δίδεται στις μαθήτριές μας τις καθιστά κατάλληλες για τη ζωή.

Επομένως εφιστώμεν την προσοχήν σας και σας συνιστώμεν και πάλιν να σπεύσετε να εγράψετε τα κορίτσια σας στην Επαγγελματική και Οικοκυρική  Σχολή «Αρχιμήδους», διότι ο αριθμός των μαθητριών είναι περιωρισμένος.

Πληροφορίαι λεπτομερείς καθημερινώς στα Γραφεία της Σχολής – Μεραρχίας 23, Πειραιεύς – Τηλέφ. 475-367 και 472-004.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ

α) Αι απορριφθείσαι εις τας εισαγωγικάς εξετάσεις των Γυμνασίων ή άλλων Σχολών γίνονται δεκταί άνευ εξετάσεων.

β) Αι άποραι μαθήτριαι απαλλάσσονται ολικώς μερικώς των διδάκτρων.

γ) Αι αριστεύουσαι μαθήτριαι εις επιμέλειαν, λαμβάνουν χρηματικά βραβεία.

Το σήμα των σχολών «ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ».

Από πληροφορίες μου, σας μεταδίδω ότι μαθήτριες της σχολής συμμετείχαν στις παρελάσεις των εθνικών επετείων. Μια αίθουσα η οποία χρησίμευε για τις εκθέσεις των έργων των κοριτσιών, είχε την ονομασία «αίθουσα ΙΩΑΝΝΟΥ ΒΟΥΛΟΔΗΜΟΥ»,από τον Ιωάννη Κ. Βουλόδημο (1866 ή 1870-1928), πατέρα των αδελφών Τάσου και Γεωργίου.    

           

Οκτώ ασπρόμαυρα αρνητικά και φωτογραφίες του Πειραιά με αποδέκτη τον Ιωάννη Μελετόπουλο.

Ένα πανόραμα του Πειραιά από την Καστέλλα.  

                                                                              Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

 

Εκκίνηση των Windows. Η οθόνη είναι έτοιμη να προβάλλει το θέαμα. Ο χορός των φωτογραφιών συνεχίζεται. Καθισμένοι μπροστά στον υπολογιστή σας θα δείτε να κάνουν το ντεμπούτο τους άλλες οκτώ φωτογραφίες της συλλογής μου. Δεκαετίες κλεισμένες σε έναν φάκελο εκλιπαρούν τον θαυμασμό και τις επευφημίες σας ως δικαίωση της μακρόχρονης απομόνωσής τους.

Πρόκειται για έναν κίτρινο φάκελο που πάνω του γράφει ότι απευθυνόταν [σε αναπτυγμένη μορφή των λέξεων] στον «Αξίοτιμον κύριον ΙΩΑΝΝΗΝ ΜΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΝ/  Έφορον Εθνολογικού Μουσείου/ Αθήνας 715 236». Δεν γνωρίζω γιατί δεν έφτασε στον προορισμό του ούτε θυμάμαι πότε βρέθηκε στα χέρια μου.

Ο Ιωάννης Αλεξάνδρου Μελετόπουλος (1903-1980) υπήρξε ο κατ’ εξοχήν δωρητής του Πειραιά αφού, μέρος της συλλογής του, τροφοδότησε στα 1956 και 1959 με σπάνιο υλικό το Ιστορικό Αρχείο της πόλης και με πρωτοβουλία του στήθηκαν προτομές κι αγάλματα (Μιαούλης, Βολανάκης, Θεμιστοκλής, Βενιζέλος).

Από τον Απρίλιο του 1961 χρημάτισε κατ’ αρχάς έφορος του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου Νεωτέρας Ελλάδος της Ι.Ε.Ε.Ε. (κτήριο Παλαιάς Βουλής) και μετά, έως τον Ιανουάριο του 1977 όπου αποσύρθηκε από την ενεργό δράση, γενικός γραμματέας της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος. Διακρίθηκε επίσης για το πλούσιο συγγραφικό και εκδοτικό του έργο. Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, τον βρίσκουμε και πρόεδρο της Νομισματικής Εταιρείας. Παράλληλα λόγω της σχέσης του με την Μύκονο (η μητέρα του Μαρία το γένος Λορέντζου Δημητρίου Καμπάνη ήταν Μυκονιάτισσα) έκανε σημαντικές δωρεές και στον Δήμο Μυκόνου (επίτιμος δημότης και χρυσό μετάλλιο). Κατοικούσε στην Αθήνα, οδός Ρηγίλλης 12.  

Τα οκτώ τετράγωνα αρνητικά διαστάσεων από 6 έως 6,4 εκ. εκ των οποίων τυπώθηκαν οι φωτογραφίες, είναι προφυλαγμένα σε μικρότερο φάκελο της «PERUTZ Φιλμ ΠΑΝΤΟΤΕ ΚΑΛΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ». Ο Otto Perutz (1847-1922) ανέπτυξε μια μέθοδο για την βιομηχανική παραγωγή ασημένιων πλακών εοσίνης που είχαν ανακαλύψει οι Hermann Wilhelm Vogel και Johann Baptist Obernetter. Αυτή ήταν σημαντική για την εξέλιξη της έγχρωμης φωτογραφίας. Τα PERUTZ Φιλμς άφησαν εποχή και είναι βέβαιο ότι κι εδώ στον Πειραιά, έχουν χρησιμοποιηθεί από τους παλαιότερους φίλους - εραστές της φωτογραφίας.

  

Επειδή όπου και να έψαξα δεν βρήκα ένα προϊόν των φιλμ της PERUTZ γραμμένο στα ελληνικά, σας δείχνω εδώ το φακελάκι των αρνητικών που διαθέτω. Σε μια του όψη διαφημίζεται το φωτογραφικό χαρτί LEONAR:          «Το εργοστάσιον ΛΕΟΝΑΡ επί 60 συνεχή χρόνια κατασκευάζει αποκλειστικά φωτογραφικά χαρτιά διά τους επαγγελματίας και ερασιτέχνας φωτογράφους. Η μεγάλη ποικιλία των χρωματισμών και επιφανειών, η τελεία αποτύπωσις όλων των λεπτομερειών του αρνητικού εξασφαλίζουν σε όλα τα χαρτιά ΛΕΟΝΑΡ την λαμπράν απόδοσιν που περιμένετε από τις φωτογραφίες σας. Επιμένετε να τυπώνωνται οι φωτογραφίες σας μόνον εις χαρτί ΛΕΟΝΑΡ».

Με στιλό είναι γραμμένη η παραγγελία που αποδίδεται ως εξής: «Από μία φωτογραφία μέγεθος 18Χ18 εκατοστά». Στην πράξη οι φωτογραφίες βγήκαν σε μέγεθος περίπου 17,2Χ 17,7 σε γυαλιστερό χαρτί ύψους 24,5 εκ. και πλάτους 18,1 εκ.

Η σειρά των οκτώ φωτογραφιών έχει τραβηχτεί στην Καστέλλα με θέα προς την πόλη και το λιμάνι.

Δεν είναι η πρώτη φορά που από τα υψώματά της συναντάμε σε παλαιά ταχυδρομικά δελτάρια τρίπτυχα με γενική άποψη του Πειραιά. Κυρίως είχαν θέα προς την Ζέα (Πασαλιμάνι), την Φρεαττύδα - Πειραϊκή και το κεντρικό τμήμα του. Εδώ, το «Πανόραμα» ξεκινά από το Χατζηκυριάκειο και καταλείγει στα Καμίνια - Νέο Φάληρο, δηλαδή μέχρι που κόβετα η θέα στα δεξιά του χειριστή της φωτογραφικής μηχανής. Φανερό είναι ότι ο φωτογράφος για να καλύψει όλη την έκταση του πειραϊκού χώρου μετακινήθηκε ημικυκλικά από τα δεξιά προς τα αριστερά του λόφου, σε συγκεκριμένη βατή διαδρομή σε μονοπάτι που έφτανε κατά πάσαν πιθανότητα προς την οδό Καλοστύπη, Βεάκη ή Γενναδίου. Σε πρώτο πλάνο κοιτάμε την οδό Ρήγα Φεραίου, που τυλίγει περιμετρικά την κορυφή του λόφου από την οδό Ελευθερίου Βενιζέλου έως την οδό Ίδης. 

Στις φωτογραφίες δεν αναφέρεται κάποια χρονολογία για να δούμε πότε αποτυπώθηκαν στο φιλμ. Στην άκρη του φακέλου μόλις που διακρίνεται ένα όνομα. Αν διαβάζω καλά, γράφει «κ. Κλώνος». Ο Γεώργιος Κλώνος ήταν μέλος της Φιλολογικής Στέγης (στις εκλογές 1962 – 1963 ήταν αντιπρόεδρος, το 1964 στην εξελεγκτική επιτροπή) και έφορος της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Πειραιά.

Ωστόσο υπάρχουν κάποιες ενδείξεις για την παλαιότητά τους. Με την διαβεβαίωση ότι είναι πριν από το 1977 που αποσύρθηκε από την ενεργό δράση της Ι.Ε.Ε.Ε. ο Μελετόπουλος, παρατηρούμε την πληθώρα των παλαιών σπιτιών και την αραιή ακόμα ανέγερση πολυκατοικιών, πράγμα που μας πάει ακόμα πιο πίσω. 

Στις ταράτσες δεν βλέπουμε κεραίες τηλεοράσεων. Οι σχολές Μηχανικών - Ηλεκτρολόγων «Αναξαγόρας» των Γ. Βασιλειάδη - Νίκου Κατσικάρου άνοιξαν στα τέλη της δεκαετίας του ’50. Τον Ιούνιο του 1959 βρίσκονταν στις διευθύνσεις Λεωφόρος Βασιλέως Γεωργίου Α΄ 31 και στην Βασιλίσσης Σοφίας 97.

Για εξακρίβωση της χρονολογίας, παρατήρησα ότι η πολυκατοικία δίπλα στον Άγιο Κωνσταντίνο, με διεύθυνση Καραΐσκου 111 αλλά με άνοιγμα κεντρικής εισόδου επί του πεζόδρομου, βρισκόταν ακόμα υπό κατασκευή. Έτσι στις 12/10 τηλεφώνησα στον φίλο μου Μιχάλη Βλάμο να ρωτήσει τον Φάνη Μούλιο που διατηρεί στον έβδομο όροφο δικηγορικό γραφείο. Ήμουν τυχερός, βρισκόταν κι αυτός εκεί οπότε είχα άμεση απάντηση! Η πολυκατοικία κτίστηκε στα 1960. Στο ισόγειό της αναγράφεται στο μάρμαρο: ΑΝΕΓΕΡΣΙΣ/ Κ. ΖΗΣΙΑΔΗΣ/ Δ. ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ – ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ/ ΤΟΛΑΣ ΧΡ. ΒΑΣΙΛΑΚΑΚΗΣ (Ο Βασιλακάκης είναι γνωστός και από την εξοχική κατοικία στον Λουτρόπυργο Αττικής).

Η πρώτη φωτογραφία με τα κυπαρίσσια πάνω από την Ρήγα Φεραίου. Το μεσαίο σπίτι υπάρχει ακόμα στον αριθμό 28, γωνία με την Ζεφύρου. Από ψηλά βλέπουμε στο κέντρο το πρώην Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας στην Γρηγορίου Λαμπράκη - Σωτήρος Διός και δίπλα του το παλαιό ΠΑΛΛΑΣ (τώρα Public). Παρατηρούμε τα όμορφα νεοκλασικά τα οποία στα επόμενα χρόνια αντικαταστάθηκαν με τις σημερινές πολυώροφες οικοδομές. Στο βάθος το Χατζηκυριάκειο Ίδρυμα και ο Άγιος Νικόλαος. Το λευκό κτήριο είναι επί της Κουντουριώτου 182 και ΙΙ Μεραρχίας, όπου το θέατρο ΑΥΛΑΙΑ.

Η δεύτερη φωτογραφία με τα κυπαρίσσια πάνω από την Ρήγα Φεραίου. Οι μονοκατοικίες έγιναν διώροφα σπίτια στις μέρες μας. Ένα λεωφορείο, ο πρόγονος του 915, ανεβαίνει προς το τέρμα του.      Η στάση λέγεται «Πιπεριά», από ένα πολύχρονο δένδρο με την ίδια ονομασία που στέκεται ακόμα εκεί. Στο κέντρο διακρίνεται ο παλαιός στρατώνας στην Τσαμαδού και δεξιά η πίσω όψη του 21^ου Δημοτικού Σχολείου στην πλατεία Δεληγιάννη. Βλέπουμε επίσης τον Άγιο Σπυρίδωνα, τον Πειραϊκό Σύνδεσμο, την Λεωφόρο Γεωργίου. Ο ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ του οποίου διαβάζουμε την επιγραφή βρισκόταν στην παλαιά οικοδομή της Βασιλέως Γεωργίου Α΄ 31 και Γρηγορίου Λαμπράκη γωνία (όπου η WIND) αλλά και στην απέναντι πλευρά, όπου χτίστηκε η πολυκατοικία με αριθμό 95-97 (Τράπεζα Πειραιώς, πρώην ΕΜΠΟΡΙΚΗ). Στα 1958 ο καθηγητής των σχολών Δημήτρης Σαραντάκος (1929-2011) κυκλοφόρησε το φροντιστηριακό βοήθημά του «Στοιχεία Χημείας».

Η τρίτη φωτογραφία πάνω από την Ρήγα Φεραίου στην γωνία της με την Καραολή - Δημητρίου. Εδώ στο κέντρο, επί της οδού Βούλγαρη, έχουμε την πίσω όψη του 21^ου Δημοτικού Σχολείου, όπου έως το 1963 συστέγαζε την σχολή ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ. Μπροστά του το παλαιό κτίσμα της Ηρώων Πολυτεχνείου 116 και Τσαμαδού (όπου παλαιότερα στον όροφο η Νομαρχιακή ΠΑΣΟΚ Α΄ Πειραιά και στο ισόγεια το Φαρμακείο του Αμφιλόχιου - πέρασε απέναντι, στον αριθ. 118 - η σχολή οδηγών ΤΟ ΠΑΠΙ και το Σουβλάκι ΤΟ ΠΙΚΑΝΤΙΚΟ), υπάρχει ακόμα. Πιο πάνω, ο Άγιος Κωνσταντίνος και το Δημοτικό Θέατρο.

  

Η τέταρτη φωτογραφία. Η Μιχαήλ Καραολή - Ανδρέα Δημητρίου (πρώην Ναυάρχου Μπήττυ - Admiral David Richard Beatty, 1871-1936, αρχικά Άρεως) σε όλο της το ύψος. Σε πρώτο επίπεδο η κάθετος οδός Μουσών. Αριστερά πολλά σπίτια στο τετράγωνο με τις οδούς Δεληγιώργη - Τσαμαδού - Θεάτρου έδωσαν τη θέση τους στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, είσοδος από τον αριθμό 80. Η οδός σταματά στην Δημητρίου Γούναρη. Απέναντί της βλέπουμε το εξαώροφο της Γούναρη 27 και Κέκροπος και πίσω ψηλά διακρίνονται ο Ηλεκτρικός Σταθμός, το ΕΒΕΠ.

Πέμπτη φωτογραφία. Οι πολυκατοικίες κάνουν ήδη την εμφάνισή τους στην τωρινή Γρηγόρη Λαμπράκη. Πάνω αριστερά ο ΠΑΠΑΣΤΑΤΟΣ. Χαμηλότερα οι σκεπές των εργοστασίων και ο ναός της Αγίας Σοφίας. Σε ταράτσες, τα απλωμένα ρούχα δείχνουν μια ημέρα με καλό καιρό.

   

Έκτη φωτογραφία. Ο δημιουργός της μετακινήθηκε σε σημείο που βλέπει προς Κερατσίνι - Νίκαια. Κέντρο προς αριστερά, ο ναός της Ευαγγελίστριας στην Γρηγόρη Λαμπράκη. Οι καμινάδες των εργοστασίων είναι περισσότερες. Δεξιά το μεγάλο κτήριο είναι ο ΚΕΡΑΝΗΣ.

   

Έβδομη φωτογραφία. Έχουμε ξανοιχτεί προς τον ανοιχτό ορίζοντα, την οδό Πειραιώς, τα Καμίνια, την Νίκαια. Η εκκλησία στο κέντρο είναι ο Άγιος Ελευθέριος. Κάτω τα εργοστάσια του Νέου Φαλήρου και της οδού Πειραιώς.

Όγδοη φωτογραφία, η τελευταία της σειράς. Εδώ πλέον αγναντεύουμε τα ισώματα του Ρέντη με τις προσφυγικές πολυκατοικίες, τις γραμμές του ΟΣΕ και τα άχτιστα τότε κηπόπεδα.