Κυριακή 14 Δεκεμβρίου 2014

Η σύσκεψη της 5.8.1959 για τις πειραϊκές αρχαιότητες.


                                                                                  Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.

Έχουμε καιρό να δούμε στον Πειραιά ανοικτές συσκέψεις με την παρουσία των προέδρων ή των αντιπροσώπων των τοπικών φορέων με σκοπό την λήψη αποφάσεων για την επίλυση διαφόρων σημαντικών γεγονότων. Οι συγκεντρώσεις ως επί το πλείστον γίνονται σε κλειστές αίθουσες συνεδριάσεων, λίγοι είναι εκείνοι που λαμβάνουν μέρος, οι τυχόν ανακοινώσεις και τα αποτελέσματα μαθαίνονται μέσω των δελτίων τύπου στα έντυπα και στο διαδίκτυο. Δυστυχώς μάλιστα οι περισσότερες γνωματεύσεις παραμένουν στα χαρτιά και δεν υλοποιούνται. 
Τα δεδομένα μπορεί λοιπόν να έχουν αλλάξει, οι ανάγκες όμως παραμένουν και καλό θα είναι να ξαναθυμηθούμε τι γινόταν στο παρελθόν ώστε να αντλούμε τα κατάλληλα συμπεράσματα...

«Τοπογραφικόν σχέδιον (Κλ. 1: 5000) εμφαίνον (1) την θέσιν ευρέσεως των αγαλμάτων κατ’ Ιούλιον του 1959, (2) την θέσιν των αποκαλυφθέντων τω 1956 ερειπίων στοάς του Εμπορίου». [Α. Α. Παπαγιαννοπούλου - Παλαιού, Πειραϊκή Αρχαιολογία, ΠΟΛΕΜΩΝ, αρχαιολογικόν περιοδικόν, Εν Αθήναις, τόμος Ζ΄ (1958/59), τεύχος 1ον - 2ον , σελ. 55] 

Εφημερίδα ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ, 5 Αυγούστου 1959.

ΕΙΣ ΤΟ ΦΟΥΑΓΙΕ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
Η ΧΘΕΣΙΝΗ ΣΥΣΚΕΨΙΣ ΔΙΑ ΤΑΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ
ΕΤΟΝΙΣΘΗ Η ΑΝΑΓΚΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ ΤΩΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ

Πρωτοβουλία της Επιτροπής Προστασίας και Αξιοποιήσεως Ιστορικών Μνημείων Πειραιώς, συνεκροτήθη χθες την 8 μ.μ. εις το φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου  σύσκεψις, με θέμα την παραμονήν εις την πόλιν μας των ανευρεθέντων τελευταίως αρχαιολογικών θησαυρών εις την διασταύρωσιν των οδών Φίλωνος και 
Γεωργίου Α΄.
Εις την σύσκεψιν παρέστησαν ο σεβ. Επίσκοπος Θαυμακού κ. Χρυσόστομος, ο δήμαρχος κ. Ντεντιδάκης, 
ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κ. Ν. Μάρουγκας, ο πρόεδρος του Ιατρικού (sic, έπρεπε να γραφεί του Εμπορικού) Συλλόγου κ. Δ. Κουμς, ο πρόεδρος της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς κ. Γρ. Θεοχάρης, 
ο πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου κ. Αναστασόπουλος, οι βουλευταί Πειραιώς κ.κ. Κ. Αθανασιάδης, 
Δ. Παινέζης, Γ. Αράπης, ο δήμαρχος Κερατσινίου κ. Δ. Μισαηλίδης, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Γηγενών Πειραιωτών κ. Κρ. Δηλαβέρης, ο πρόεδρος των Μεσογειακών Εφοπλιστών κ. Λ. Νομικός, ο γεν. γραμματεύς του Εμπορικού Συλλόγου κ. Ν. Καλαμίτσης, ο πρόεδρος του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου 
κ. Γ. Πλατανιώτης, ο αρχαιολόγος κ. Παπαγιαννόπουλος - Παλαιός, ο κ. Δ. Σαπουνάκης, ο. κ. Κ. Βοβολίνης ο κ. Δ. Ρεδιάδης πλείστοι δημοτικοί σύμβουλοι, εκπρόσωποι επαγγελματικών, φυσιολατρικών σωματείων κλπ.
«Ερείπια θεμελίων αρχαίου οικοδομήματος, όπισθεν των στοών του Εμπορίου, αποκαλυφθέντα κατ’ Ιούλιον, Αύγουστον και Σεπτέμβριον 1959 υπό την γωνίαν των οδών Γεωργίου του Α΄ και Φίλωνος εν Πειραιεί, εξ αφορμής των εκ τύχης εμφανισθέντων, εναποτεθειμένων εν αυτοίς, χαλκών και μαρμαρίνων αγαλμάτων. Τα ερείπια ταύτα, κατά πάσαν πιθανότητα, ανήκουσιν εις το τέμενος της Αθηνάς και του Διός Σωτήρος, και δη και εις αυτά τα «στοΐδια», άτινα αναφέρει ο Στράβων». [ΠΟΛΕΜΩΝ, τόμος Ζ΄ (1958/59), τεύχος 1ον - 2ον , σελ. 43]. Βρισκόμαστε στο σκαμμένο οδόστρωμα στην διασταύρωση της Φίλωνος και της Γεωργίου Α΄, στο κέντρο μπροστά βλέπουμε το «Ρολόι».
 
Εν αρχή ο κ. Γρ. Θεοχάρης υπεγράμμισε την δυσχερή θέσιν εις την οποίαν θα περιέλθη ο Πειραιεύς, κατόπιν της κυβερνητικής ανακοινώσεως, όπως αξιοποιηθή το Φαληρικόν Δέλτα, εις βάρος, φυσικά, της πόλεώς μας, τονίσας, εν συνεχεία, ότι αποτελεί πράξιν απαράδεκτον η μεταφορά των ανευρεθέντων αγαλμάτων εις άλλην πόλιν. Ο κ. Θεοχάρης ανέφερεν, ότι υπάρχουν υποψίαι, ότι είναι πιθανή η μεταφορά των, εάν το γενικώτερον συμφέρον της χώρας το επιβάλη, όπως εδήλωσε, κατά τον ομιλητήν, ο κ. Πρόεδρος της Κυβερνήσεως.
Ο κ. Βολονάκης ανεφέρθη ακολούθως εν εκτάσει εις την ιστορίαν της πόλεως και είτα ο αρχαιολόγος 
κ. Α. Παπαγιαννόπουλος - Παλαιός υπεγράμμισε την ανάγκην, όπως ο Πειραιεύς, όχι μόνον διατηρήση τα ανευρεθέντα αρχαιολογικά μνημεία, αλλά και να καταβληθή προσπάθεια, ώστε να πεισθή η κοινή γνώμη, ότι τα ανευρεθέντα δεν προωρίζοντο, ως ανεγράφη εις τας εφημερίδας, προς εξαγωγήν, αλλ’ αποτελούν αντικείμενα του εκεί ευρισκομένου, κατά την αρχαιότητα, ναού της Αθηνάς.
Ο κ. Θεοχάρης, εν συνεχεία, ανέγνωσεν επιστολήν  του αρχιτέκτονος κ. Πικιώνη, δια της οποίας ο εκλεκτός συμπολίτης υπογραμμίζει την ανάγκην, όπως τα εν λόγω ευρήματα παραμείνουν εις τον Πειραιά.

«Ο χαλκούς "κούρος", ο εκ τύχης ελθών εις φως υπό εργατών την 18ην Ιουλίου 1959, προ της ανελκύσεως αυτού εκ της θέσεως εν η ευρέθη». [ΠΟΛΕΜΩΝ, τόμος Ζ΄ (1958/59), τεύχος 1ον - 2ον , Πίναξ Ζ΄]   

Ο γεν. γραμματεύς του Εμπορικού Συλλόγου κ. Καλαμίτσης ομιλήσας δια μακρών, ανεφέρθη εις το θέμα της ιστορικής αξιοποιήσεως του Πειραιώς, δια της λήψεως ωρισμένων μέτρων, προτείνας, κυρίως, την ανέγερσιν Μουσείου, εις το οποίον να συγκεντρωθούν τα επιτεύγματα του αναπτυχθέντος κατά την αρχαιότητα πολιτισμού. Ο κ. Καλαμίτσης εισηγήθη την ανέγερσιν Μουσείου εις τον χώρον του Γυμναστηρίου του Πειραϊκού Συνδέσμου, ο οποίος προσφέρεται προς τον σκοπόν αυτόν.
Την ομιλίαν του κ. Ν. Καλαμίτση θα δημοσιεύσωμεν αύριον.
Ο καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών κ. Παππάς ετόνισε ότι «αξίζει ο Πειραιεύς να κρατήση τα αρχαιολογικά μνημεία, ώστε η πόλις να επανεύρη την ιστορικήν της θέσιν».
Εν συνεχεία, ο διευθυντής Αρχαιοτήτων του υπουργείου Παιδείας κ Παπαδημητρίου υπεγράμμισε την ανάγκην, όπως ο Πειραιεύς αποκτήση Μουσείον δια την φύλαξιν των ευρημάτων, τα οποία δικαιούται να κρατήση η πόλις. Πάντως, ως ετόνισεν ο κ. Παπαδημητρίου, οι καλλιτεχνικοί αυτοί θησαυροί θα πρέπει, 
δια λόγους καθαρώς τεχνικούς, να μεταφερθούν εις το αρχαιολογικόν Μουσείον Αθηνών, δια να καθαρισθούν και εν συνεχεία να μεταφερθούν και πάλιν εις τον Πειραιά.

«Η ετέρα των ερμαϊκών στηλών, αποκαλυπτομένη μετ’ επιμελείας υπό του φύλακος του Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιώς». [ΠΟΛΕΜΩΝ, τόμος Ζ΄ (1958/59), τεύχος 1ον - 2ον , Πίναξ Ι΄]   

Ο Δήμαρχος Πειραιώς κ. Ντεντιδάκης εδήλωσεν, ότι από πλευράς του Δήμου κατεβλήθησαν προσπάθειαι δια την παραμονήν των καλλιτεχνικών θησαυρών εις την πόλιν.
Ο κ. Δήμαρχος εδήλωσεν επίσης ότι ως επληροφορήθη, ο υφυπουργός των Οικονομικών κ. Δ. Αλιπράντης υπεσχέθη την διάθεσιν εκ του προϊόντος του Εθνικού Λαχείου ποσού δρχ. 250.000 δια την επέκτασιν του αρχαιολογικού Μουσείου.
Ωσαύτως, επί του αυτού θέματος ωμίλησαν υποστηρίξαντες την δικαίαν άποψιν του πειραϊκού λαού, όπως τα αγάλματα παραμείνουν εις την πόλιν μας, οι κ. κ. Δρ. Μαντούβαλος, ο σεβ. Επίσκοπος Θαυμακού 
κ. Χρυσόστομος, διαβιβάσας την συγκίνησιν του ασθενούντος Μακαρ. Αρχιεπισκόπου, ο οποίος υπεσχέθη την εκ μέρους του συμπαράστασιν εις το αίτημα του πειραϊκού λαού.
Ο τ. δήμαρχος κ. Δ. Σαπουνάκης επρότεινεν, όπως οι τοπικοί παράγοντες εισηγηθούν εις τους αρμοδίους την συνέχισιν της δεκαλέπτου επιβαρύνσεως των εισιτηρίων των λεωφορείων αυτοκινήτων δια την ανέγερσιν του Μουσείου, δεδομένου ότι έρανος μεταξύ του λαού δεν θα αποδώση το προσδοκώμενον αποτέλεσμα. 
Ο κ. Σαπουνάκης επρότεινεν επίσης, όπως, μετά την αποχώρησιν των υπηρεσιών του Δήμου από το κτίριον του «Ωρολογίου» διατεθή τούτο προσωρινώς δια την στέγασιν των καλλιτεχνικών θησαυρών.
Τέλος ωμίλησεν ο κ. Κρίτων Δηλαβέρης, πρόεδρος του Συνδέσμου Γηγενών Πειραιωτών.
Ολίγον αργότερον ο κ. Δηλαβέρης προσεβλήθη υπό λιποθυμίας, ο δε παριστάμενος κ. Π. Ντεντιδάκης προσέφερεν αμέσως τας ιατρικάς υπηρεσίας του. Μετά παρέλευσιν ολίγου χρόνου ο κ. Δηλαβέρης επανεύρε τας αισθήσεις του, μεταφερθείς εις την οικίαν του.

Η Αθηνά του Κηφισοδότου, μετά του ετέρου των χαλκών αγαλμάτων, ως εκτίθενται εισέτι εν τω Μουσείω Πειραιώς, επί διετίαν και πλέον από της ευρέσεώς των. [ΠΟΛΕΜΩΝ, τόμος Ζ΄ (1958/59), τεύχος 1ον - 2ον , σελ. 52]. «...Τα έτερα δύο των χαλκών αγαλμάτων Αθηνάς Σωτείρας, έργου του Κηφισοδότου και ¨κόρης¨ δια τρίτον ήδη έτος, κατάκεινται εν τη αυτή θέσει, ελήφθη δ’ εσχάτως εκμαγείον του δευτέρου, εξ’ ου το χρώμα του χαλκού ηλλοιώθη, αλλά κατά ρητήν διαβεβαίωσιν των λαβόντων το εκμαγείον ειδικών, ο αρχικός χρωματισμός του αγάλματος θα επανέλθη». 30.6.’62. Α. Α. Παπ. Π. [Στο ίδιο περιοδικό, σελ. 96]  


ΨΗΦΙΣΜΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΤΕΓΗΣ

Υπό της Φιλολογικής Στέγης και κατόπιν σχετικής εξουσιοδοτήσεως της χθεσινής συσκέψεως, εξεδόθη ψήφισμα δια του οποίου ζητείται η αποτροπή πάσης ενεργείας δια την λιμενοποίησιν του φαληρικού Δέλτα, η επίδειξις μεγαλυτέρας μερίμνης υπέρ της πόλεως και προστασίας και αξιοποιήσεως των Πειραϊκών αρχαιοτήτων.
Το εν λόγω ψήφισμα θα επιδοθή εις την κυβέρνησιν.


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Είναι πολύ δύσκολο τελικά να καταγραφούν οι χρονολογίες γέννησης και θανάτου κάποιων παλιών προσωπικοτήτων που άφησαν τα ίχνη τους στην πειραϊκή κοινωνία.
Είμαστε τυχεροί όταν «ανακαλύπτουμε» όσες λίγες δημοσιεύτηκαν στα διάφορα έντυπα, άλλες προσπαθούμε να διασταυρώσουμε αν είναι ακριβείς μέσα από προφορικές και βιογραφικές αναδιφήσεις.
Στην πολύχρονη έρευνά μου προσπαθώ να είμαι συνεπής στην λεπτομέρεια, παράλληλα αν κάπου λανθάνω είμαι έτοιμος να διορθώσω το τυχόν ατόπημά μου.    

Η Πρωτοβουλία της Επιτροπής Προστασίας και Αξιοποιήσεως Ιστορικών Μνημείων Πειραιώς σχηματίστηκε στις αρχές του 1957.

Ως βοηθός Επίσκοπος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Θεοκλήτου Β΄ από τις 15.11.1957, ο κ. Χρυσόστομος [Κατά κόσμον Αδάμ Θέμελης του Ζαφειρίου (25.9.1918 – 28.2.2007)] χειροτονήθηκε στις 21.11.1957 τιτουλάριος Επίσκοπος Θαυμακού. Υπηρέτησε ως Ιερατικός προϊστάμενος στον Προφήτη Ηλία. Διατέλεσε Αρχιερατικός Επίτροπος στον Πειραιά. Στις 7.11.1965 εξελέγη Μητροπολίτης Μεσσηνίας. [Ο Πειραιάς εκκλησιαστικά ανήκε στην Μητρόπολη - Αρχιεπισκοπή Αθηνών. Από το 1926 τον Αρχιεπίσκοπο εκπροσωπούσε στον Πειραιά βοηθός επίσκοπος. Η Μητρόπολη Πειραιώς, με διατάγματα του 1959, ιδρύθηκε με τον θάνατο του Αρχιεπισκόπου στα 1962. Τοποτηρητής της νεοϊδρυθείσης Μητροπόλεως Πειραιώς έγινε ο Μητροπολίτης Ύδρας Σπετσών και Αιγίνης Προκόπιος Καραμάνος (πέθανε στις 3.12.1965). Στις 17.11.1965 στην θέση του, ως πρώτος Μητροπολίτης Πειραιώς ενθρονίστηκε ο Χρυσόστομος Ταβλαδωράκης (1906 - 1977)].
 
Ο δήμαρχος κ. Ντεντιδάκης: Παύλος Ντεντιδάκης, 1895 - 1970. Γιατρός, Βουλευτής και Υπουργός. Δήμαρχος Πειραιώς από 24.6.1959 έως 30.8.1964 εκτός ένα μικρό διάστημα (7.5.1959 - 23.6.1959) που άσκησε τα καθήκοντά του ο Παναγιώτης Λεούσης.
 
Ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κ. Ν. Μάρουγκας: Νικόλαος Μάρουγκας, πρόεδρος Δ.Σ. από τον Ιούλιο του 1959 έως τον Ιανουάριο του 1961. Επικεφαλής τότε στον εκλογικό δημοτικό συνδυασμό «Πειραϊκή Προοδευτική Ένωσις». Χρημάτισε και πρόεδρος του Συνδέσμου Γηγενών Πειραιωτών. Πέθανε τον Οκτώβριο του 1974.

Ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου κ. Δ. Κουμς. Δημήτριος Κούμς του Οδυσσέως, πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Πειραιώς από το 1953 έως το 1974. Πέθανε στα 1975.
   
Ο πρόεδρος της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς κ. Γρηγόρης Θεοχάρης, 1907 - 1982. Δημοτικός σύμβουλος από το 1952 έως το 1959. Ανέλαβε για λίγο καθήκοντα δημάρχου στις αρχές του 1957 αντικαθιστώντας τον Δημήτριο Σαπουνάκη.

Ο πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου κ. Αναστασόπουλος: Χαρίλαος Αναστασόπουλος, αντιπρόεδρος από 6.3.1958 έως 31.1.1959 και πρόεδρος από 11.2.1959 έως 13.10.1961. Διατήρησε τη θέση έως τον Αύγουστο του 1962 ως πρόεδρος διορισμένης διοικητικής επιτροπής από το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας.
 
Οι βουλευταί Πειραιώς κ.κ. Κ. Αθανασιάδης: Κωνσταντίνος Αθανασιάδης, δικηγόρος, εξελέγη βουλευτής Α΄ Πειραιώς της ΕΔΑ στις εκλογές της 11.5.1958.
 
Δ. Παινέζης: Δημήτριος Παινέζης, συνταξιούχος ΣΕΚ, βουλευτής Α΄ Πειραιώς της ΕΔΑ στις εκλογές της 11.5.1958.
 
Γ. Αράπης: Γεώργιος Αράπης, συνταξιούχος ΗΕΜ, εξελέγη βουλευτής Β΄ Πειραιώς της ΕΔΑ στις εκλογές της 11.5.1958.

Ο δήμαρχος Κερατσινίου κ. Δ. Μισαηλίδης: Δημήτριος Μισαηλίδης του Ιωάννου και της Ευγενείας (1895 - 1976). Υπάλληλος στον Δήμο Πειραιά στα 1926. Συνέταξε τον Οργανισμό Δημοτικής Συνοικιακής Μέριμνας. Το 1937 μετατέθηκε ως προϊστάμενος του Γραφείου Δημαρχιακής Επιτροπής του Δήμου. Τον Αύγουστο του 1944 σκοτώθηκε ο γιος του Θεόδωρος σε μάχη με τους Γερμανούς στις Καρούτες Λιδωρικίου. Τον επόμενο μήνα, έχασε τον γιο του Στάθη και την γυναίκα του γιου του σε βομβαρδισμό του Πειραιά. Στα 1947 συνέταξε λεπτομερή έκθεση για τις καταστροφές του Πειραιά από τον πόλεμο. Στα 1951 (15.4) εξελέγη δήμαρχος Δραπετσωνας, απολύθηκε με την αιτιολογία ότι ήταν υπάλληλος του Δήμου Πειραιά αλλά έγινε ανάκληση από το Δευτεροβάθμιο Συμβούλιο Νομιμοφροσύνης. Παραιτήθηκε από Δήμαρχος Δραπετσώνας στα 1954 και έγινε Δήμαρχος Κερατσινίου από τις εκλογές της 21.11.1954 (ορκίστηκε στις 14.1.1955 μπροστά στον νομάρχη Λεωνίδα Παπαρρηγόπουλο). Από τις 21.11.1958 έως 20.2.1959, όταν τέθηκε σε αργία, δημάρχευε ο Γεώργιος Νικολάου Λαγωνίκας. Μετά πάλι ο Μισαηλίδης, έως τις εκλογές της 5.4.1959. Εξακολούθησε να εκλέγεται, με ελάχιστες διακοπές, έως την παύση του στις 1.5.1967.

Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Γηγενών Πειραιωτών κ. Κρ. Δηλαβέρης: Κρίτων Δηλαβέρης, 1894 - 26 Φεβρουαρίου 1972. Δικηγόρος και βιομήχανος. Βουλευτής Πειραιώς στα 1935, 1936, 31.3.1946 έως 8.1.1950. Πρόεδρος του Ναυτικού Αθλητικού Σύνδεσμου από το 1948 έως το 1963. [Ο Δηλαβέρης πέθανε στην Γερμανία όπου είχε πάει για εξετάσεις. Η νεκρώσιμος ακολουθία έγινε στον Άγιο Κωνσταντίνο την Τρίτη 29.2. και τάφηκε στην Ανάσταση. Η σύζυγός του Αθηνά Βασιλείου Κωνσταντοπούλου (πέθανε στα 1970) ήταν αδελφή της Κατίνας Παξινού και της Μαρίας Περικλή Ράλλη. Την θυμάμαι αμυδρά επειδή την έβλεπα συχνά, φρόντιζε μάλιστα να γίνονται προβολές ταινιών και παραστάσεις καραγκιόζη σε χώρο του εργοστασίου της οδού Θηβών (σήμερα πάρκο) όπου πήγαινα κι εγώ μικρό παιδί τότε, αφού έμενα πολύ κοντά του, απέναντι στην ομώνυμο οδό Δηλαβέρη] 

Ο πρόεδρος των Μεσογειακών Εφοπλιστών κ. Λ. Νομικός. Ο Λουκάς Νομικός του Νικολάου γεννήθηκε στην Οία της Θήρας στα 1886. Η Ένωση Εφοπλιστών Μεσογειακών Φορτηγών Πλοίων ιδρύθηκε στα 1940. Διατέλεσε πρόεδρός της από 1.1952 έως 2.1964. Προηγουμένως χρημάτισε πρόεδρος της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών (26.6.1946 - 6.1950). Δημοτικός Σύμβουλος Πειραιώς σε περιόδους από το 1925 έως το 1959. Μέλος (έφορος και για χρόνια αντιπρόεδρος του Δ.Σ.) του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος από το 1954 μέχρι την αποχώρησή του τον Απρίλιο του 1969. Πέθανε τον Δεκέμβριο του 1973.

 Ο πρόεδρος του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Γεώργιος Πλατανιώτης, στην θέση από το 1952 έως το 1960.

Ο αρχαιολόγος κ. Ανδρέας Α. Παπαγιαννόπουλος - Παλαιός, 1893 (σύμφωνα με το ΕΛΙΑ) ή 1908 (σύμφωνα με Χατζημανωλάκη, Χαλικιά, Μπαλούρδο και άλλους) - Σεπτέμβριος 1971, είχε έντονη παρουσία στα πολιτιστικά γεγονότα της πόλης. Μετά τον ιδρυτή Απόστολο Σ. Αρβανιτόπουλο, υπήρξε ο επί της ύλης - διευθυντής του περιοδικού ΠΟΛΕΜΩΝ. Με τον Πειραιά είχε ασχοληθεί πολλές φορές. Ειδικά στα   1929 είδε επιγραφές «απερριμμένας» στην περιοχή των Καμινίων και τις δημοσίευσε, έκανε δοκιμαστική ανασκαφή με τον Αρβανιτόπουλο από 27.7. έως 5.8.1933 και έτσι ανεγνώρισε τα ερείπια του Τετρακώμου Ηρακλείου. Διατέλεσε γενικός γραμματέας του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος, με την εποπτεία του οποίου μεταφέρθηκαν και τοποθετήθηκαν τα εκθέματα «κατά τρόπον μουσειακόν» στις νέες εγκαταστάσεις του (εγκαίνια 4.8.1969).       

Ο κ. Δ. Σαπουνάκης: Δημήτριος Σαπουνάκης (1895 - 1965), δήμαρχος Πειραιώς από 23.3.1959 έως 7.6.1959 εκτός των διαστημάτων που είχε απομακρυνθεί. Στην ομιλία του ο Σαπουνάκης πρότεινε «όπως οι τοπικοί παράγοντες εισηγηθούν εις τους αρμοδίους την συνέχισιν της δεκαλέπτου επιβαρύνσεως των εισιτηρίων των λεωφορείων αυτοκινήτων δια την ανέγερσιν του Μουσείου», δηλαδή όπως συνέβη με την ανέγερση της Αγίας Τριάδος όπου επιβλήθηκε σε πολλές λεωφορειακές γραμμές πάνω στην κανονική τιμή πρόσθετο τέλος των δέκα λεπτών. Η θαυμάσια πρόταση να γίνει το «Ρολόι» αρχαιολογικό μουσείο - δια την στέγασιν των καλλιτεχνικών θησαυρών έστω και προσωρινώς - μέχρι να ανεγερθή το νέο κτήριο δεν πραγματοποιήθηκε.  

Ο κ. Κ. Βοβολίνης: Κωνσταντίνος Βοβολίνης, 1913 - 1970, μεταξύ άλλων συνέταξε το Μέγα Ελληνικόν Βιογραφικόν Λεξικόν σε πέντε τόμους (από το 1958 έως το 1962).

Δημ. Ρεδιάδης: Δημήτριος Ρεδιάδης, νομικός, γιος του Δευκαλίωνος Ρεδιάδη, 1915 - 1970.

Αξιοποίηση Φαληρικού Δέλτα: Το θέμα για το Φαληρικό Δέλτα είχε ξεκινήσει από καιρό και φαίνεται στα 1959 θα συνεχιζόταν με διαφορετική μάλλον εξέλιξη. Από δακτυλογραφημένο έγγραφο που βρίσκεται στην συλλογή μου αντιγράφω:
Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΑΣ ΑΠΟΒΑΘΡΑΣ ΕΙΣ ΤΟ ΦΑΛΗΡΙΚΟΝ ΔΕΛΤΑ ΔΕΝ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΖΗΜΙΩΣΗ ΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ. ΑΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΟΙ ΑΙ ΠΡΟΒΑΛΛΟΜΕΝΑΙ ΑΙΤΙΑΣΕΙΣ.
Αναφερόμενος ο κ. Ράλλης εις τα γραφέντα περί της αποβάθρας του Φαλήρου είπε τα εξής: «Εις τινα εφημερίδα ανεγράφη ότι η δημιουργία αποβάθρας εις το Δέλτα Φαλήρου αποτελεί "εμπαιγμόν" του λαού του Πειραιώς.
Ίνα μη το κοινόν παρασύρεται υπό ψευδών ειδήσεων δηλώ ότι η αποβάθρα σκοπόν έχει την εξυπηρέτησιν ξένων επισήμων επισκεπτομένων κατά καιρούς την Ελλάδα ως επίσης και τουριστών, εάν, λόγω μεγάλης κινήσεως του λιμένος Πειραιώς κατά τον χρόνον της αφίξεώς των, κριθή προτιμότερον να προσορμισθούν τα πλοία των εις τον όρμον του Φαλήρου και να εξέλθουν δια λέμβων οι επιβαίνοντες των πλοίων τούτων, αφού εις την αποβάθραν ταύτην δεν θα είναι δυνατή η πλεύρισις οιουδήποτε πλοίου.
Δια την κατασκευήν της αποβάθρας ταύτης ο Ο.Λ.Π. καλείται να συμβάλη δια του ποσού δραχμών 1.500.000. Την υπόλοιπον δαπάνην θα καταβάλη το Δημόσιον όπερ επίσης θα καταβάλη και την δαπάνην δια την δημιουργίαν της ακτής μεταξύ Δέλτα και Νέου Φαλήρου εις Πλαζ δια τας λαϊκάς τάξεις χρησιμοποιηθησομένη δωρεάν υπ’ αυτών.
Εννοείται ότι η λειτουργία της Πλαζ θα αρχίση το θέρος του 1957 μετά το πέρας των έργων υπονόμων και εξυγιάνσεως και ότι αύτη θα χρησιμοποιήται κυρίως υπό των εγγύς ευρισκομένων κατοίκων Πειραιώς, Νέου Φαλήρου, Μοσχάτου και Καλλιθέας, οίτινες σήμερον υποχρεούνται να μεταβαίνουν κατά  το θέρος εις μακρυνά σημεία της Φαληρικής Ακτής. Εάν τούτο αποτελεί εμπαιγμόν του λαού του Πειραιώς μετά μεγίστης χαράς αποδέχομαι τον χαρακτηρισμόν».
Χθες την 7ην μ.μ. συνεκροτήθη εις το Φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιώς πρωτοβουλία της Δημοτικής Αρχής σύσκεψις, εις την οποίαν μετέσχον βουλευταί και εκπρόσωποι των Πειραϊκών Οργανώσεων επί του θέματος της αναγγελθείσης κατασκευής τουριστικής αποβάθρας εις τον παλαιόν αερολιμένα παρά το Δέλτα της Λεωφόρου Συγγρού. Εισήγησιν επί του θέματος έκαμε ο Δημαρχών Πειραιώς κ. Θεοχάρης, υπογραμμίσας ότι η εκτέλεσις του έργου τούτου είναι βέβαιον, ότι θα επιδράση δυσμενώς επί της αναπτύξεως της Τουριστικής ζωής του λιμένος Πειραιώς. Ομίλησαν και άλλοι και τελικώς απεφασίσθη όπως γίνουν ενέργειαι δια την ματαίωσιν του έργου τούτου.          
Στο τέλος δια χειρός σημειώνεται: «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» 8 Φεβρουαρίου 1957 (Παρασκευή)

Βολονάκης: Μάλλον Λάμπης Βολανάκης, 1901 - 1982, μέλος Δ.Σ. της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς από τις 18.1.1958. Την επόμενη χρονια εξελέγη αντιπρόεδρός της.

Πικιώνης: Δημήτρης Πικιώνης, αρχιτέκτονας, 1887 - 1968.

Παππάς:  Γιάννης Παππάς (1913 - 2005) καθηγητής εργαστηρίων γλυπτικής της ΑΣΚΤ από το 1953. Δημιούργησε το γνωστό μας «Άγαλμα της Μητέρας», αποκαλυπτήρια στις 29.3.1959. Επίσης την προτομή του πρωθιερέως Βασιλείου Αθανασίου στο Γηροκομείο.

Παπαδημητρίου: Γιάννης Παπαδημητρίου, 1904 - 1963, «ο μεγάλος αρχαιολόγος που χάθηκε πολύ νέος, που αναμόρφωσε την Αρχαιολογική Υπηρεσία..», σύμφωνα με την Μάντω Οικονομίδου. Στα 1957 μετείχε στην Επιτροπή Προστασίας Πειραϊκών Αρχαιοτήτων. Στα 1959 ήταν Διευθυντής Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Παιδείας. [Υπουργός Εθνικής Παιδείας ήταν ο Γ. Βογιατζής, προϊστάμενος Κλασικών Αρχαιοτήτων της Β΄ Περιφερείας Αττικής ήταν ο Ευθύμιος Μαστροκώστας]. Με καταγωγή από την Σύρο, έκανε και ανασκαφές σε θέσεις του νησιού. Προτομή του στήθηκε στα 1992 έξω από το αρχαιολογικό μουσείο Σκύρου. Το μουσείο φιλοξενεί την σπουδαία λαογραφική συλλογή (Σκυριανό σπίτι, κεραμικά, έπιπλα, κεντήματα κ.ά.) της Λίτσας Κωστήρη εις μνήμην του αδερφού της αρχαιολόγου Ιωάννη Παπαδημητρίου. Σε τηλεφωνική επικοινωνία στις 11.12.2014 με τον υπεύθυνο φύλακα του σκυριανού αρχαιολογικού μουσείου, μου απήγγειλε μια στροφή ποιήματος: «Παγκόσμιο έγινε γνωστό το όνομα του Παπαδημητρίου Γιάννη/ που φρόντισε στην Σκύρο μας Ξενία και Αρχαιολογικό να κάνει...». Σήμερα το Ξενία είναι το Hydroussa Hotel Skyros.

Ο υφυπουργός των Οικονομικών κ. Δ. Αλιπράντης: Δημήτριος Αλιπράντης, 1909 -1990, βουλευτής της ΕΡΕ στις εκλογές της 11.5.1958. Υφυπουργός από 17.5.1958 μέχρι 20.9.1961.

Δρ. Μαντούβαλος: Δρακούλης Μαντούβαλος (1889 - 1977). Ιατρός και βουλευτής. Υποψήφιος δήμαρχος στις εκλογές της 21.11.1954. Στα 1959 ήταν τέως πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Πειραιώς. 




Κυριακή 7 Δεκεμβρίου 2014

Πρόταση Γερμανού πολεοδόμου στα 1944 «Περί ανοικοδομήσεως του λιμένος Πειραιώς» μετά τον πόλεμο..


                                                                                  Γράφει ο Δημήτρης Κρασονικολάκης.


Η «Τεχνική», ήταν ένα σοβαρό εβδομαδιαίο οικονομοτεχνικό περιοδικό της κατοχής που υπήρξε «όργανον του τεχνικού κόσμου της Ελλάδος». Το διηύθυνε ο πολιτικός μηχανικός Αθ. Μάνος. Έβγαινε στην Αθήνα, γραφεία στην Καραγεώργη 8 και τυπωνόταν στην Μέτωνος 5.
Στην συλλογή μου έχω το τεύχος 17 του Σαββάτου 24 Ιουνίου 1944. Τιμή, 300.000 δραχμές, σε χαρτί κακής ποιότητος, «κατοχικό».
Το μελάνι των γραμμάτων σε κάποιες αράδες είναι έντονο και σε άλλες μόλις που διακρίνεται.
Το κράτησα επειδή στις σελίδες 522 - 527 είχε δημοσιευθεί ένα άρθρο του Γερμανού πολεοδόμου Rudolf Krümkamp «Περί ανοικοδομήσεως του λιμένος Πειραιώς».

Λαμβάνοντας υπ’ όψη ότι η πόλη βομβαρδίστηκε πρώτα από εχθρούς και κατόπιν από συμμάχους, με σφοδρότερο βομβαρδισμό εκείνον της 11ης Ιανουαρίου 1944, έχοντας ως αποτέλεσμα να καταστραφούν πολλά σημεία της, να εγκαταλειφθεί από πολλούς κατοίκους της, σε σημείο που να δείχνει έρημη, φαίνεται ότι ο Γερμανός έμπειρος επιστήμονας (αναφέρεται ως «Εργασθείς εις την διαρρύθμισιν του μεγαλυτέρου γερμανικού οδοπλοϊκού λιμένος Ruhrort»), ασχολήθηκε με το ζήτημα της μεταπολεμικής ανοικοδόμησής της. Ο δημιουργός του σχεδίου - κι όπως όλοι οι εμπνευσμένοι πολεοδόμοι - ήταν διορατικός, προέβλεψε την μελλοντική αξία και ανάπτυξη του λιμανιού σε συνδυασμό με την υπόλοιπη οικιστική περιφέρεια και προσπάθησε να δώσει τις κατάλληλες  προτάσεις για την επίλυση των προκυψάντων ζητημάτων.
Το τέλος του πολέμου δεν άργησε να έλθει, οι Γερμανοί έφυγαν τέσσερις μήνες μετά την δημοσίευση του κειμένου, αφήνοντας πίσω τα συντρίμια ενός πολέμου και ανεκπλήρωτα τα σχέδια μιάς ριζικής επέμβασης στην ανοικοδόμηση του Πειραιά, τουλάχιστον σύμφωνα με τις βλέψεις που είχε ο Rudolf Krümkamp.
Η ανασυγκρότηση του πειραϊκού λιμένα στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια έγινε «με τας σημαντικάς πιστώσεις, τας οποίας παρά την στενότητα των πόρων του εξοικονόμησεν ο Ο.Λ.Π., με την εισφοράν του εμπορικού και βιομηχανικού κόσμου, με την έστω και μικράν, συνδρομήν του Κράτους, πλαισιουμένας με την Αμερικανικήν βοήθειαν...».
Πρώτα όμως είχαν βάλει το χέρι τους οι Άγγλοι: «Ούτω εν αρχή, με την βοήθειαν των Άγγλων, επεσκευάσαμεν επειγόντως τους δύο λιμενοβραχίονας εξασφαλίσαντες τον Λιμένα από τον κυματισμόν, και επεδόθημεν εις την προσωρινήν επισκευήν των κρηπιδωμάτων ως και του δικτύου φωτισμού, τηλεφώνων, οδοποιΐας, υδρεύσεως κ.λ.π.». 
Συγκεκριμένα, οι Αμερικανοί είχαν διορίσει «ειδικόν παρά τω Ο.Λ.Π. σύμβουλον εις τα ζητήματα του λιμένος». Τέλη του 1949 ανέλαβε ο στρατηγός Clarens  H. Kells  με την προσφώνηση ως «οργανωτού Λιμένων παρά τη Αμερικανική Διοικήσει Οικονομικής Συνεργασίας Ελλάδος». Απεχώρησε τον Νοέμβριο του 1951. 
Όσον αφορά στις πολεμικές επανορθώσεις, ο Ο.Λ.Π. περάλαβε μόνο μιά γερανογέφυρα εκφορτώσεως γαιανθράκων κατασκευής 1939 που μεταφέρθηκε από την Βρέμη...


ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Πώς ο πολεμικός λιμήν των αρχαίων Ελλήνων προπατόρων ανεδείχθη εμπορικός λιμήν μεγίστης οικονομικής σπουδαιότητος.

Ο Θεμιστοκλής είχε συμβουλεύσει τους Αθηναίους να οχυρώσουν τον βραχώδη λιμένα του Πειραιώς και να περιλάβουν τούτον εντός των μακρών τειχών. Έκτοτε η ιστορία και αι τύχαι του λιμένος και των Αθηνών συνεδέθησαν αχωρίστως. Ο πατήρ της πολεοδομικής Ιππόδαμος ο Μιλήσιος επηρέασε δια της συμβολής του την εσχεδιασμένην πολεοδομικήν διαμόρφωσιν του επινείου, ο δε Θεμιστοκλής εγκατέστησε τρεις ναυστάθμους εις τους λιμένας της Μουνυχίας, Ζέας και Κανθάρου, εις τους οποίους είχον ανεγερθή ναυπηγεία και νεώρια, δυνάμενα να περιλάβουν ανά 196, 99 και 82 ναυς. Τοιουτοτρόπως ο Πειραιεύς κατέστη σύμβολον της θαλασσίας ισχύος του κράτους της θαλάσσης – των Αθηνών.
Αι θαλάσσιοι συγκοινωνιακαί γραμμαί προς τας αποικίας και τας νήσους του Αιγαίου έχουν τον Πειραιά αφετηρίαν των, τόσον δια τα σιτοφόρα πλοία εκ Χερσώνος (της σημερινής Κριμαίας), όσον και δια τα εκ Χαλκιδικής έμφορτα με οικοδομικήν ξυλείαν. Επανακάμπτοντα τα πλοία το επίνειον του Πειραιώς είχον ως τελικόν προορισμόν του ταξειδίου των.
Ο λιμήν δεν υπήρξε μικρότερος σπουδαιότητος από πολεμικής απόψεως. Εις αυτόν επέβησαν των πλοίων οι Αθηναίοι οπλίται όπως ριφθώσιν εις την κρίνασαν τας τύχας της ανθρωπότητος ναυμαχίαν της Σαλαμίνος. Είτε αι θαλάσσιαι αθηναϊκαί εκστρατείαι είχον ευτυχή ή ατυχή έκβασιν πάντοτε εις τον λιμένα του Πειραιώς αντικατοπτρίζετο ακμή και παρακμή, το μεγαλείον και η τραγικότης της πτώσεως των Αθηναίων. Εκτός όμως της απόψεως του συμβολισμού της θαλασσοκρατορίας και της εμπορικής σπουδαιότητος, το επίνειον έχει συνδέσει το όνομά του με πολύ ευγενέστερα αισθήματα.
Το μέγιστον και ωραιότερον πεζόν αριστούργημα – Η Πολιτεία του Πλάτωνος – τοποθετεί τα πρόσωπα του αθανάτου διαλόγου εν Πειραιεί εν τη οικία του πλουσίου Κεφάλου.
Η σπουδαιότης του Πειραιώς επανεμφανίσθη και αύθις μετά την απελευθέρωσιν της Ελλάδος ως λιμένος επικοινωνίας μεταξύ της πατρίδος και των εις το εξωτερικόν εγκατεστημένων Ελλήνων μεταναστών. Όταν σκεφθώμεν ότι οι σχετικώς πολυάριθμοι  Έλληνες πάροικοι της Αμερικής και Αιγύπτου έχουσιν ετήσιον εισόδημα τετράκις μεγαλύτερον του ετησίου εθνικού εισοδήματος των εν τη γεννετείρα εγκατεστημένων Ελλήνων, δυνάμεθα να εκτιμήσωμεν πόσον είνε σπουδαία η διαρκής άσκησις επαφής μετά των αποδήμων Ελλήνων δια του Πειραιώς. Η ναυτιλιακή δραστηριότης των Ελλήνων ήτο και επί Τουρκοκρατίας τόσον μεγάλη, ώστε κατέστη δυνατή η υπέρ των Ελλήνων αγωνιστών της ελευθερίας εξασφάλισις της κυριαρχίας του Αιγαίου. Σήμερον εκ των ανά τον κόσμον περιφερόντων την Ελληνικήν σημαίαν οκτακοσίων πλοίων τα εξακόσια έχουσι τον Πειραιά ως ορμητήριον. Ο αριθμός των είσπλων και έκπλων είχε προ του πολέμου αυξηθή σημαντικώς. Κατά τα έτη 1936 μέχρι 1939 έσχεν ο Πειραιεύς κατ’ έτος μέσον όρον εισπλευσάντων και εκπλευσάντων πλοίων 4.700.000 τόννους, εξ ων 3.000.000 εκ του εξωτερικού.
Ο αριθμός επίσης των αφικνουμένων και αναχωρούντων επιβατών εσημείωνε διαρκή άνοδον. Περίπου 1.000.000, συμπεριλαμβανομένων και των επιβατών της εσωτερικής συγκοινωνίας, προσώπων επεσκέφθησαν το επίνειον του Πειραιώς ή την πρωτεύουσαν των Αθηνών.
Αλλά και από οικονομικοτεχνικής απόψεως δεν ελλείπουν τα αποδεικτικά στοιχεία δι’ ων εξαίρεται η σπουδαιότης του λιμένος. Συνάλλαγμα εις χρυσόν (εισαχθέν παρ’ επιβατών) κατ’ έτος λίραι Αγγλικαί 700.000 τελωνειακά έσοδα ετησίως 3.000.000.000 δραχμαί ή Αγγλικαί λίραι 3.500.000 αξία εισαχθέντων εμπορευμάτων Αγγλικαί λίραι 8.000.000 εξαχθέντων εμπορευμάτων λίραι Αγγλίας 3.000.000 και τέλος αξία εγχωρίων προϊόντων μεταφερθέντων δια του λιμένος λίραι Αγγλίας 12.000.000 κατ’ έτος.
Η οικονομική σημασία του λιμένος καταδείκνυται επίσης και εξ άλλων στατιστικών στοιχείων. Γενικώς ο Πειραιεύς είναι ο μέγιστος λιμήν των Βαλκανίων. Ο πόλεμος με τας καταστρεπτικάς του συνεπείας επί της εθνικής οικονομίας της Ελλάδος, ως η άμεσος επίδρασις των στρατιωτικών επιχειρήσεων διέκοψαν αποτόμως την άνοδον της οικονομικής του λιμένος σπουδαιότητος, δεν απέχει όμως πολύ η ημέρα, καθ’ ην θα καταστή δυνατόν να απασχοληθώσιν οι Έλληνες με την ίασιν των πολεμικών πληγών.
Η οικονομική σπουδαιότης του λιμένος, ως και αι καταστρεπτικαί συνέπειαι του παρόντος πολέμου και τέλος γεωπολιτικοί λόγοι επιβάλλουν την μετά τον πόλεμον αναδιαμόρφωσιν του επινείου. Το ζήτημα της αναδιαμορφώσεως του επινείου είνε αιτιολογικώς συνδεδεμένον με τον πόλεμον, βέβαιον πάντως είνε ότι μετά τα έτη του πολέμου θα ακολουθήσουν έτη ειρηνικής επανοικοδομήσεως. Όσον περισσότερον πλησιάζομεν την αποφασιστικήν καμπήν του πολέμου τόσον επικαιρότερον και περισσότερον ενδιαφέρον γίνεται το σχέδιον της μεταπολεμικής αναδιαμορφώσεως.
Το κατωτέρω δημοσιευόμενον νέον σχέδιον της πόλεως του Πειραιώς παριστά μίαν λύσι εν τη οποία εδόθη πολλή ελευθερία εις τας σκέψεις και την φαντασίαν του δημιουργού της.
Εν τη συγχρόνω πολεοδομία δια λόγους σκοπιμότητος διακρίνομεν την βιομηχανικήν περιοχήν, τον οικητήριον χώρον, το εμπορικόν τμήμα και το οικονομικόν της πόλεως κέντρον. Κατά την σχεδίασιν της νέας πόλεως του Πειραιώς δέον όπως η τοιαύτη διάκρισις, αποτελούσα ιδιάζον χαρακτηριστικόν πάσης εκσυγχρονισμένης πόλεως, ληφθή σοβαρώς υπ’ όψει. Ο Πειραιεύς υφ’ ην σήμερον εμφανίζεται μορφήν είνε αληθής κυκεών λόγω διαφορών οικοδομικού χαρακτήρος, δια τον λόγον τούτον οφείλει ο πολεοδόμος επί του σημείου τούτου να αναζητήση ριζικήν λύσιν. Ιδιαιτέρως η Δημοτική Διοίκησις δέον υπό την ιδιότητά της ως αρχής πολεοδομικής εποπτείας να εκπληρώση μίαν ιδιαιτέραν αποστολήν.
Το συγκοινωνιακόν και οδικόν δίκτυον εν τω εσωτερικώ της πόλεως χρήζει θεμελιώδους μεταρρυθμίσεως. Ούτω εισερχόμεθα εις τον πυρήνα του προβλήματος πάσης πολεοδομικής αναδιαμορφώσεως. Ως και εις τα πλείστα μεσευρωπαϊκά και εμπορικά κέντρα, και εις τας μεγάλας Βαλκανικάς πόλεις και κατ’ εξοχήν εις τον λιμένα του Πειραιώς συνέβη ώστε κατά την εκπόνησιν των αρχικών πολεοδομικών σχεδίων να μη ληφθή ποσώς υπ’ όψει η δυνατότης της οικονομικής αναπτύξεως και της μετ’ αυτής συνδεδεμένης συγκοινωνιακής ανόδου. Εν τη διαμορφώσει του νέου σχεδίου επιζητείται η άρσις του ατόπου τούτου. Παντού ένθα, το συγκοινωνιακόν δίκτυον πλησιάζει το οικονομικόν και εμπορικόν κέντρον, επεδίωξα διεύρυνσιν μεγέθυνσιν πλατειών και οδών ίνα διευκολυνθή επίσης η επ’ αυτών εφαρμογή πολεοδομικής διακοσμήσεως εις ευρύτερον βαθμόν. Εν τω σχεδίω προβλέπεται περαιτέρω η ανέγερσις Κεντρικού Σταθμού δια τε τον υπόγειον σιδηρόδρομον και τον τροχιόδρομον. Αι γραμμαί του υπογείου, ως και του τροχιοδρόμου, δέον όπως εν τω εσωτερικώ της πόλεως, καταστώσιν υπόγειοι. Επίσης η μετά των περιχώρων επικοινωνία πλουτίζεται δια της διανύξεως αυτοκινητοδρόμου προς το Πέραμα.
Την οδόν ταύτην επενόησα ως περιφερειακήν υπεραστικήν αρτηρίαν, ως και δια την αποσυμφόρησιν της εσωτερικής συγκοινωνίας της πόλεως. Δι’ αυτής αποκαθίσταται άμεσος σύνδεσις μετά της βιομηχανικής περιοχής, της περιλαμβανομένης μεταξύ Πειραιώς και Περάματος και της πρωτευούσης της Ελλάδος.
Δια την τουριστικήν κίνησιν η εν λόγω οδός σημαίνει αξιόλογον βελτίωσι, επειδή διήκει κατά μήκος του ιερού θαλασσίου χώρου, εις ον διεξήχθη η ναυμαχία της Σαλαμίνος. Αλλά και άλλαι τοποθεσίαι ιστορικής σπουδαιότητος, ως π.χ. του θρυλουμένου τάφου του Θεμιστοκλέους εν Καλλιπόλει και άλλαι, θέλουν αξιοποιηθή πολεοδομικώς και θα αποτελέσουν τουριστικά συγκοινωνιακά κέντρα. Η νεωτέρα πολεοδομική εικών του Πειραιώς θα ανακαλή εις την μνήμην πληθύν τοιούτων μοναδικών εις τον κόσμον χαρακτηριστικών και θα συμβάλη εις την διατήρησιν ζωντανής της εν ροή ιστορίας του παρελθόντος της πόλεως.

Ο Ιωάννης Ανδρόνικος, διευθυντής των Τεχνικών Υπηρεσιών του Ο.Λ.Π., υπέγραψε τον Οκτώβριο του 1948 το παραπάνω υπόμνημα για την κατάσταση του λιμένος κατά την απελευθέρωση. 
 
ΟΔΟΙ ΚΑΙ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΙ
Η εξύψωσις του βιομηχανικού και εμπορικού δυναμικού είνε μόνον δυνατή, αφ’ ου πρώτον επιτευχθή μία ουσιώδης βελτίωσις των συγκοινωνιακών γραμμών.
Αι οδοί και αι συγκοινωνιακαί γραμμαί είνε αι ζωοδότηδες αρτηρίαι του σώματος μιάς συγχρονισμένης πόλεως, επειδή εις τας οδούς και τας πλατείας ευρίσκει η πόλις την σπουδαιοτέραν της έκφρασιν, και είνε αύτη κάτοπτρον και εικών της εποχής και των φορέων της. Όσον εναργέστερον και εντονώτερον διασχίζει την πόλιν το οδικόν δίκτυον, τόσον τελειοτέρα είνε η γενική εικών της πόλεως. Ιδιαιτέρως μάλιστα εις μίαν επίνειον πόλιν, ως ο Πειραιεύς, εις ον καταλήγουν πολλαί θαλάσσιαι συγκοινωνίαι αι χερσαίοι οδοί δέον να προσαρμόζωνται προς την σπουδαιότητα των θαλασσίων, επειδή η οικονομική σπουδαιότης του λιμένος ευρίσκει τρόπον τινά την συμπύκνωσιν του εις το μέγεθος των εγκαταστάσεων των προκυμαιών και των εις αυτάς αγουσών χερσαίων οδών. Κατά την μελλοντικήν πολεοδομικήν αναδιαρρύθμισιν δέον το γεγονός τούτο να ληφθή σοβαρώς υπ’ όψει, ο δε λιμήν να παραμείνη το οικονομικόν και εμπορικόν κέντρον, αποτελών τον θεμέλιον λίθον και την βάσιν πάσης μεταπολεμικής πολεοδομικής προσπαθείας.
Ο σημερινός Πειραιεύς με το στενόν οδικόν δίκτυον εις τας περιοχάς των λιμενικών εγκαταστάσεων παρουσιάζει συγκοινωνιακάς παγίδας, αίτινες με την προβλεπομένην μελλοντικήν αύξησιν των συγκοινωνιακών μέσων θα ηδύναντο να έχουν καταστρεπτικάς συνεπείας. Κατά την αναζήτησιν των αιτιών των συγκοινωνιακών τούτων στενωμάτων δύο γεγονότα είναι χαρακτηριστικά: 1. Η στενότης των οδών εις το εμπορικόν και οικονομικόν κέντρον της πόλεως. 2. Η εκβολή μεγάλων συγκοινωνιακών βραχιόνων εις την περιοχήν του λιμένος, ως επίσης η αχρήστευσις μεγάλων επιφανειών δια των γραμμών των υπεργείων και υπογείων σιδηροδρόμων εις το εσωτερικόν της πόλεως.
Το νέον σχέδιον της πόλεως προβλέπει τοιαύτην λύσιν, ώστε εφ’ όσον αι οδοί και αι πλατείαι προσεγγίζουν προς τα οικονομικά κέντρα της πόλεως, τόσον μεγαλυτέρα είνε η διεύρυνσις αυτών και κατά συνέπειαν η δυνατότης της δημιουργίας πολεοδομικών αρτηριακών κέντρων. Περαιτέρω δια της διανοίξεως ενός αυτοκινητοδρόμου μεταξύ Περάματος Πειραιώς και Αθηνών, νοουμένης ως περιφερειακής οδού, επιτυγχάνεται αποσυμφόρησις της ενδοαστικής συγκοινωνίας. Τα τμήματα της πόλεως Καλλίπολις και Δραπετσώνα αποκτώσιν ευρείας συγκοινωνιακάς οδούς αίτινες εκβάλλουσιν πλησίον του Μοσχάτου εις τον αυτοκινητόδρομον Αθηνών – Περάματος. Αι ίδιαι οδοί διήκουσι παραπλεύρως των μεγάλων συγκοινωνιακών κέντρων, οικονομικού κέντρου και εμπορουπόλεως και αποφράσσουν εν είδει υδατοφρακτών την δια των κέντρων τούτων κίνησιν, δια της κατοχετεύσεως αύτης εις την περιφέρειαν αυτών. Ως περαιτέρω διόρθωσιν του συγκοινωνιακού δικτύου προβλέπει το σχέδιον ευθυγράμμισιν του υπογείου Σιδηροδρόμου Αθηνών–Πειραιώς.
Το τμήμα της γραμμής του υπογείου σιδηροδρόμου μεταξύ Μοσχάτου και του ξενοδοχείου του Νέου Φαλήρου δέον να εξαφανισθή, διότι ούτω μόνον θα καταστή δυνατή η εναργεστέρα διαμόρφωσις της εικόνας της πόλεως και η τελειωτική εξαφάνισις μιάς εξαιρετικώς επικινδύνου συγκοινωνιακής παγίδος επί της οδού Τζαβέλα και της μικράς προεκτάσεως αυτής.
Αι σιδηροδρομικαί γραμμαί τόσον των μεγάλων, όσον και του υπογείου σιδηροδρόμου, δέον να διήκουσιν υπογείως, δια δε της εγκαταστάσεως ενός κοινού κεντρικού σταθμού δι’ όλους τους σιδηροδρόμους θέλει προκύψει απλοποίησις συγκοινωνιακή μεγάλης σπουδαιότητος. Ιδιαζούσης επίσης σημασίας είνε η ανέγερσις ενός σταθμού εμπορευμάτων και ελιγμών εν τη περιοχή των βιομηχανικών εγκαταστάσεων, δια του οποίου θέλει διευκολυνθή η ανενόχλητος διεξαγωγή της υπηρεσίας φορτοεφορτώσεων εμπορευμάτων και ελιγμών των σιδηροδρομικών συρμών. Ως ταχίστην και εκσυγχονισμένην σύνδεσιν μετά του νησιωτικού κόσμου του Αιγαίου πελάγους προβλέπει το σχέδιον την δημιουργίαν θαλασσίου αερολιμένος εν τη παραλιακή περιοχή του Περάματος. Δια των εν λόγω συγκοινωνιακών νεωτερισμών δημιουργείται δια το απώτερον μέλλον η προϋπόθεσις της προσαρμογής των συγκοινωνιακών αρτηριών εις τας δυνατότητας της οικονομικής αναπτύξεως. Εν τω πλαισίω των νεωτερισμών τούτων διακοσμούνται αι κύριοι οδοί με άφθονον πράσινον και αποτελούν με τας κηπείους των εγκαταστάσεις στόλισμα της καθολικής εικόνας της πόλεως και ιδιαιτέρως της Καλλιπόλεως, ήτις εν τη περαιτέρω μελλοντική διαρρυθμίσει της θέλει καταστή προνομοιούχος συνοικία και δια της διακοσμήσεως της παρακτίου λεωφόρου θέλει προσδώση έν ιδιαίτερον χαρακτηριστικόν εις την όλην εμφάνισιν της πόλεως.

«Αυτήν την όψιν παρουσίαζε ο λιμήν ευθύς μετά την απελευθέρωσιν με τας καταστροφάς και τα ναυάγια εντός αυτού». Από τη σελίδα 8 του περιοδικού ΔΕΛΤΙΟΝ ΤΟΥ Ο.Λ.Π., αριθμός 1, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 1950.  

ΠΕΡΙΟΧΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΛΙΜΕΝΙΚΗ
Επειδή ο θέσις της βιομηχανικής περιοχής είνε στενώς εξηρτημένη εκ της θαλασσίας συγκοινωνίας, προβλέπεται εν τω σχεδίω ο χώρος του Περάματος ως ο προς τούτο ενδεδειγμένος λόγω της εν αυτώ υπάρξεως των μεγίστων δυνατοτήτων βιομηχανικής αναπτύξεως. Το Πέραμα είναι προωρισμένον να συγχωνευθή μετά του Πειραιώς δια της περαιτέρω βιομηχανικής επεκτάσεως. Εν τω ιδίω χώρω άλλωστε ευφίστανται από γεωλογικής απόψεως αι άρισται προϋποθέσεις δια βιομηχανικάς εγκαταστάσεις.
Η μετά τον πόλεμον αναμενομένη αναδιοργάνωσις του εμπορικού στόλου επιβάλλει επιτακτικώς την ανέγερσιν μεγάλων ναυπηγικών και καθελκυστικών εγκαταστάσεων. Αι αποθήκαι και τα σιλό προσδιορίζουν την εν τη βιομηχανική περιοχή θέσιν των λιμενικών διωρύγων. Δια την βιομηχανίαν επίσης των ημιετοίμων και ετοίμων εμπορευμάτων απαντώνται εις τον αυτόν χώρον αι άρισται προϋποθέσεις. Όσον λεπτομερέστερον και και περισσότερον εκλογικευτικώς εκπονηθή το σχέδιον της πολεοδομικής διαρρυθμίσεως, τόσον εναργέστερον θα εμφανισθή η εικών της βιομηχανικής περιοχής, διότι λιμήν και βιομηχανία απαρτίζουν την οικονομικήν θεμελιωτικήν του Πειραιώς βάσιν, ως και δια την πρωτεύουσαν των Αθηνών. Όσον πληρεστέρα και περισσότερον εκσυγχρονισμένη είναι η βιομηχανική οργάνωσις, τόσον μεγαλυτέρα είνε η οικονομική ωφέλεια εκ των όλων λιμενικών δραστηριοτήτων μιάς πόλεως. Επιβάλλεται συνεπώς η πλήρης αναδιοργάνωσις και επέκτασις των έργων και κτιρίων του λιμένος, ως και των μηχανημάτων αυτού, ήτοι η κατασκευή αποθηκών γενικής, ειδικής, τεχνικής και βιομηχανικής αποθηκεύσεως μετά μετρητικών, ζυγιστικών και χωροσταθμιστικών γεφυροπλαστίγγων, τελωνειακών κτιρίων κεχωρισμένως δια τον τελωνισμόν των εμπορευμάτων και των τελωνειακών αποσκευών, επιφανειών παραβολής κεχωρισμένως δια τα πλοία «συνοριακής» επικοινωνίας και δια τα τοιαύτα εσωτερικής ενδοπλοΐας. Κύριον και δεσπόζον χαρακτηριστικόν των λιμενικών εγκαταστάσεων δέον να είνε το κτίριον του τελωνείου του λιμένος, εις το οποίον να προσδοθή ρυθμός επιβλητικός, ανάλογος προς την οικονομικήν σπουδαιότητα του λιμένος.

«Το έμπροσθεν του 2ου λιμενικού Υποστέγου, κρηπίδωμα κατεστραμμένον». Από τη σελίδα 10 του περιοδικού ΔΕΛΤΙΟΝ ΤΟΥ Ο.Λ.Π., αριθμός 1, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 1950. 
 
ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΜΟΣ ΧΩΡΟΣ
Ίσης αξίας προς την διαρρύθμισιν των βιομηχανικών και λιμενικών εγκαταστάσεων είναι και το ζήτημα της προαγωγής των οικοδομικών κτιρίων, όπερ είνε και η κατ’ εξοχήν κοινωνική απόστολή πάσης δημοτικής αρχής, επειδή εις την διαμόρφωσιν και διαρρύθμισιν των οικητηρίων συνοικισμών εύρηται η απόδειξις περί της κοινωνικής προόδου. Μολονότι εις τον βίον των εθνών τα κρατικά κτίρια έχουσιν αντιπροσωπευτικήν επίδρασιν και δικαίωσιν, εν τούτοις δεν είναι έκφρασις του υψηλού κοινωνικού επιπέδου των εθνών. Ο Πειραιεύς ως πόλις του εμπορίου και της βιομηχανίας δέον να επιτελέση το μέγιστον καθήκον του δια της διαρρυθμίσεως των μελλοντικών οικητηρίων περιοχών. Το 1922, μοιραίον εν τη ελληνική ιστορία έτος, αφήκε αδρά τα χαρακτηριστικά του και εν Πειραιεί. Μετά 3.000 περίπου έτη υπό ασυνήθεις περιστάσεις, επανήλθον εις την πατρίδα των οι Έλληνες άποικοι.
Η εσπευσμένη φύγη και η έλλειψις χρόνου δεν επέτρεψε τότε μίαν μόνιμον και παγίαν διαμόρφωσιν των οικιών και οδών, δια τούτο μετά την λήξιν του πολέμου επιβάλλεται η εκδήλωσις ευρείας κρατικής δραστηριότητος δια την οριστικήν επίλυσιν του εκκρεμούς αυτού οικητηρίου ζητήματος. Εκτός του ότι η εξασφάλισις κατοικίας είναι η κατ’ εξοχήν αποστολή μιάς δημοτικής αρχής, τούτο επιβάλλεται και εκ λόγων γενικωτέρου εθνικού συμφέροντος, επειδή ο Πειραιεύς είνε η αγορά της εργατικής των Αθηνών δυνάμεως, κάθε δε οικονομική ωφέλεια του Πειραιώς θα έχη την επίδρασίν της και επί της πρωτευούσης. Το σχέδιον προβλέπει υγιά κατάτμησιν και διάρθρωσιν της πόλεως εις οικονομικόν κέντρον, βιομηχανικήν περιοχήν και οικητήριον χώρον.
Η Καλλίπολις δέον να τιμήση το όνομά της ως προνομοιούχος οικητήριος περιοχή, αξιοποιουμένων εν αυτή ως πολεοδομικών κέντρων των λειψάνων αρχαιολογικής σπουδαιότητος και του θρυλουμένου τάφου του Θεμιστοκλέους. Εκτός των οικισμών Καμινίων και Μανιάτικα το νοτιοανατολικόν μέρος της πόλεως – η Καστέλλα – θα  είνε ιδεώδης προς υγιεινήν εγκατάστασιν παρά τον κόλπον του Φαλήρου. Κάθε οικητήριος περιοχή δέον να αποκτήση πολεοδομικόν κέντρον σημείον τι ιστορικής σημασίας. Ο προικισμός των συνοικιακών τούτων πολεοδομικών κέντρων δι’ αξιολόγων κτιρίων δι’ εμπορικά καταστήματα προβλέπεται εν των σχεδίω. Εις τας παραλίους δια περίπατον διαφυλασσομένας εκτάσεις θα δύνανται οι κάτοικοι μετά τον μόχθον και τον καύσωνα της ημέρας να ευρίσκωσιν ευχάριστον αναψυχήν.

Το σχέδιο της σελίδας 527 παρουσιάζει σε γενικές γραμμές τον διαχωρισμό της πόλης σε πέντε ζώνες (εμπορική περιοχή, βιομηχανική περιοχή, διοικητικό κέντρο, οικητήριοι χώροι, ελευθέρα ζώνη) αλλά και τις οδικές αρτηρίες του Πειραιά που προτείνεται να διευρυνθούν.

ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Το οικοδομικόν πρόγραμμα δέον να διαιρεθή εις περιόδους ως ακολούθως:
1. Πρώτη περίοδος. Αύτη θα περιλάβη την σχεδίασιν και εκτέλεσιν των βιομηχανικών και ναυπηγικών εγκαταστάσεων εν συνδυασμώ προς την ανέγερσιν μεγάλων ηλεκτρικών ενεργειακών πηγών και την διαμόρφωσιν υγιών συγκοινωνιακών συνθηκών, αίτινες θ’ αποτελέσουν την απαραίτητον προϋπόθεσιν της οικονομικής αναπτύξεως.
2. Δευτέρα περίοδος. Κατ’ αυτήν σχεδίασις και εκτέλεσις οικιών και κατασκευή διηυρυμένων οδών εις τας οικητηρίους περιοχάς, ως και εγκατάστασις ενός εκσυγχρονισμένου οικονομικού κέντρου.
3. Τρίτη περίοδος. Ανέγερσις εκπολιτιστικών κτιρίων, ως θεάτρων και ανωτέρων εμπορικών σχολών, ως και των σπουδαιοτέρων οικοδομών της εμπορικής και βιομηχανικής διοικήσεως, ως οίκου βιομηχανίας, ναυτιλιακού χρηματιστηρίου, του Δημαρχείου και του Τελωνείου (Κεντρικής Διοικήσεως). Κατά την ιδίαν περίοδον να ακολουθήση η ανέγερσις ιδρυμάτων κοινωνικής προνοίας, οικημάτων γυμναστικής, και παιδιών, λουτήρων και κολυμβητηρίων, βιβλιοθηκών θεάτρου δημοτικού σχολών, λοιπών θεάτρων και μουσείων.
Η έναρξις της ανοικοδομήσεως εκ των βιομηχανικών και ναυπηγικών εγκαταστάσεων είνε απαραίτητος χάριν δημιουργίας των αναγκαίων συνθηκών δια την εξασφάλισιν της παραγωγικής απασχολήσεως των κατοίκων της πόλεως, αποκτώντων ίδια οικοινομικά μέσα δια την ανέγερσιν των οικητηρίων κτιρίων ή την δι’ αποσβεστικών δόσεων κάλυψιν της δαπάνης της ανεγέρσεως αυτών υπό του Κράτους, του Δήμου ή άλλων οργανισμών.   
Και κατά τας τρεις περιόδους θα εκτελώνται παραλλήλως τα έργα της διαρρυθμίσεως και του εξοπλισμού του λιμένος. Ούτος θα αποτελέση τον κύριον άξονα, πέριξ του οποίου θα αναπτύσσεται η οικονομική ζωή της πόλεως, επειδή η δραστηριότης της πόλεως είνε και θα παραμείνη πάντοτε με τον δεσπόζοντα χαρακτήρα της ναυτιλιακής ζωής.
Η χρηματοδότησις των έργων θα είνε μετά τον πόλεμον επ’ αρκετόν χρόνον εξαιρετικώς δύσκολος υπ’ όψει όμως της ιδιαζούσης θέσεως του Πειραιώς ως κυριωτέρου λιμένος όχι μόνον της Ελλάδος, αλλά και του Αιγαίου και των Βαλκανίων δέον ν’ αποτελέση αντικείμενον μερίμνης του Ελληνικού Κράτους το οποίον μόνον δια χρησιμοποιήσεως όλων των πόρων του Ελληνικού λαού, πνευματικών υλικών (κεφαλαίων και εργασίας, επιστρατευομένων συλλογικώς χάριν ενός κατ’ εξοχήν εθνικού σκοπού) είνε δυνατόν να φέρη εις πέρας. Όσον αφορά τα μέλλοντα να προκύψουν ζητήματα εξωφρενικών αποζημιώσεων εξ απαλλοτριώσεων εμπραγμάτων δικαιωμάτων, ταύτα δεν πρόκειται να παρουσιάσουν την προπολεμικήν οξύτητα αφ’ ενός μεν λόγω υποχωρήσεως των ακράτων εννοιών του Ρωμαϊκού δικαίου υπό τας κατά τον πόλεμον επιβληθείσας διαμορφωτικάς συνθήκας περί δικαίου, αφ’ ετέρου δε είνε δυνατόν να εφαρμοσθή και εις Πειραιά το εις την ανοικοδόμησιν της πυροκαύστου ζώνης Θεσσαλονίκης εφαρμοσθή σύστημα της αποτιμήσεως της περί της ανοικοδομήσεως αξίας εκάστου οικοπέδου, αποζημιουμένων των ιδιοκτητών δι’ οικοπέδου ίσης αξίας εις οιονδήποτε μέρος της ανοικοδομουμένης περιοχής ισοφαρίζουσα, αλλά και υπερκαλύπτουσα την εκ της σμικρύνσεως του εμβαδού απώλειαν αξίας.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Πρόεδρος του ΟΛΠ την εποχή συγγραφής του άρθρου, μετά τον Αγαμ. Μεταξά, ήταν ο Δημ. Πετρίτης 
(από 20.2.1943 έως 27.11.1944).

«Κατά την διάρκειαν του τελευταίου πολέμου, ο Λιμήν του Πειραιώς υπέστη μεγάλας καταστροφάς, προελθούσας αφ’ ενός μεν εκ της εκρήξεως βομβαρδισθέντος Αγγλικού πλοίου με πυρομαχικά ευρισκομένου εντός του Λιμένος, κατά τον Απρίλιον 1941, αφ’ ετέρου δε εκ βομβαρδισμών υπό Γερμανικών αεροπλάνων και της Συμμαχικής αεροπορίας κατά το διάστημα της Κατοχής και τέλος, και κατά μέγιστον μέρος, εκ των ανατινάξεων των γενομένων υπό των Γερμανών κατά την υποχώρησίν των, οι οποίοι υπονομεύσαντες συστηματικώς τα νέα κρηπιδώματα, τους μώλους, τας Δεξαμενάς και τα μηχανήματα, ανετίναξαν ταύτα αποχωρούντες εκ Πειραιώς, κατ’ Οκτώβριον του 1944, καταστρέψαντες τοιουτοτρόπως εις ολίγας ώρας τα όσα ο Ελληνικός Λαός δια της εργασίας του και των οικονομικών του θυσιών είχε κατορθώσει να κατασκευάση εις διάστημα δεκαετηρίδων». Από το άρθρο «Η ανοικοδόμησις και η ανασυγκρότησις του λιμένος Πειραιώς» του Ιωάννη Ανδρόνικου, διευθυντού Τεχνικών Υπηρεσιών Ο.Λ.Π.

Υπόγειος σιδηρόδρομος: Ο συγγραφέας και ο μεταφραστής θα εννοούν τον Ηλεκτρικό σιδηρόδρομο.

Όραμά του υπήρξε η συγκέντρωση των τριών σταθμών των τρένων (Λαρίσης, Πελοποννήσου και Ηλεκτρικού) σε ένα κεντρικό κτήριο ώστε να διευκολυνθεί η αστική επικοινωνία.
  
Ο Krümkamp είχε προβλέψει την παραλία στο Πέραμα για να δημιουργηθεί «ο θαλάσσιος αερολιμένας» - όπως γράφει - προς τα νησιά, ενώ εμείς στην εποχή μας βλέπουμε το υδατοδρόμιο να γίνεται - αν πραγματοποιηθούν τα σχέδια - προς την μεριά της Ακτής Βασιλειάδη.

Το πρώτο σχέδιο του Πειραιά εκπόνησε ο Σταμάτης Κλεάνθης με τον Γερμανό Eduard Schaubert (Εδουάρδο Σάουμπερτ) και τροποποιήθηκε από τον Γερμανό Leo von Klenze (Λέο φον Κλέντσε). Κατόπιν ο Γερμανός Ernst Moritz Theodor Ziller (Ερνέστος Τσίλλερ) έκτισε μία συνοικία προς την πλατεία Αλεξάνδρας που πήρε το όνομά του και μας έδωσε πολλά άλλα κτήρια της πόλης. Αρκετοί από του Έλληνες δημοτικούς μηχανικούς και γνωστούς αρχιτέκτονες οι οποίοι άφησαν τα ίχνη τους στην διαμόρφωση των συγχρόνων οικοδομών (π.χ. ο Λαζαρίμος) σπούδασαν στην Γερμανία. Τελικά διαπιστώνω ότι και ο Πειραιάς ήθελε τον Γερμανό του.. έναν Γερμανό πολεοδόμο εννοώ!